خاک رنگبر در پالایش روغن های گیاهی و چربی های حیوانی برای مصرف روزانه انسان ها استفاده می شود. این خاک به دلیل قابلیت جذب ناخالصی ها و مواد ناخواسته مانند کاروتنوئیدها، صابون ها و پروتئین های موجود در چربی ها و پروتئین ها می تواند این ناخالصی ها را جدا و حذف نماید.
می توان گفت خاک های رنگبر مهم ترین جاذب هایی هستند که برای رنگبری انواع روغن و چربی به کار گرفته می شود. لازم است بدانید خاک هایی نیز وجود دارند که از نظر ترکیب شیمیایی بسیار مشابه خاک رنگبر هستند ولی هیچ گونه خاصیت جذب رنگ ندارند و تنها از طریق آزمایش می توان خاک رنگبر را شناسایی نمود.
نوع دیگری از خاک های رنگبر وجود دارد که در فرایندهای رنگبری صنایع پتروشیمی به صورت عمده به کار می روند و از نظر ترکیبات تنها تفاوت جزیی با هم دارند.

این خاک نوعی ماده معدنی از خانواده خاک های رس است که به دلیل خواص منحصر به فرد، قیمت مناسب و دسترسی راحت به خاک رس و کانی های رسی آن به ماده ای باارزش و بسیار پرکاربرد در صنعت تبدیل شده است.
مهم ترین ویژگی خاک رنگبر قدرت رنگبری یا جذب آن است و می تواند مواد رنگی و آلاینده ها را به صورت انتخابی جذب کند. به دلیل همین قدرت جذب از سال ۱۸۳۷ به عنوان رنگبر یا جاذب در صنایع مختلف استفاده می شود.
رس ماده ای معدنی است که از ریزدانه های معدنی تشکیل شده است و در حجم مناسبی از آب به شکل پلاستیک درآمده و بعد از خشک شدن بسیار سخت خواهد شد. کانی رسی نیز مواد معدنی فیلوسیلیکاتی هستند که به رس خاصیت پلاستیسیته میدهد و درصورت خشک شدن یا سوزاندن بسیار سخت می شود.
کانی های رسی از نظر ساختار به دو نوع کریستالی و آمورف تقسیم می شود. کانی های رسی کریستالی، سیلیکات های هیدراته با شبکه کریستالی زنجیره ای و لایه ای است. کانی رسی با شبکه کریستالی زنجیره ای به دو گروه پالیگورسکیت و سپیولیت تقسیم و کانی های کریستالی لایه ای نیز به سه گروه دیفورمیک، تریفورمیک و تترافورمیک تقسیم می شود.
در بین کانی های رسی، اسمکتیت ها به دلیل داشتن خواصی مانند ساختار لایه ای، سطح ویژه و ظرفیت جذب بالا، پایداری مکانیکی و شیمیایی، قابلیت تورم پذیری و تعویض پذیری یونی بیشترین کاربرد را در صنعت دارند.
اغلب خاک های رنگبر مصرفی از دسته بنتونیت ها است که با تصفیه اسیدی فعال شده و از آن در صنایع غذایی به ویژه برای تصفیه روغن های نباتی، صنایع تصفیه شکر، صنایع کاغذسازی، حفاظت محیط زیست، تصفیه آب و غیره استفاده می شود. بنتونیت نوعی خاصی از خاک رس است که از خاکستر آتشفشان به دست می آید و در رنگ های سفید یا سفید مایل به خاکستری و سبز وجود دارد.
از بنتونیت برای حذف فسفولیپیدها، ترکیبات فلزی، صابون ها، ترکیبات آلی به ویژه بتاکاروتن و مشتقات آن و سایر موادی که می توانند رنگ نامطلوبی در محصولات ایجاد نمایند استفاده می شود. درنتیجه مهم ترین کاربرد آنها رنگبری و خالص سازی و پایدار کردن روغن های گیاهی است. علاوه براین روغن های گیاهی به دلیل دارا بودن ناخالصی هایی طعم و بوی نامطبوعی دارند که عمل تصفیه روغن با هدف حذف این ناخالصی ها در فرایندی به نام رنگبری با استفاده از این خاک ها انجام می شود.
فعال سازی خاک رنگبر

فرآیند فعال سازی خاک رنگبر به دو روش شیمیایی و فیزیکی انجام می شود و فعالسازی اسیدی متداول ترین روش معرفی شده است. درواقع خاک های رنگبر همان بنتونیت های فعال شده به روش اسیدی هستند.
در روش فعالسازی اسیدی عمل آوری رس ها با محلول های اسیدی مانند اسید کلریدریک یا اسید سولفوریک انجام می شود. در این روش پروتون های اسید مصرفی با کاتیون های تعویض پذیر موجود در خاک جانشین می شود.
فعالسازی اسیدی باعث می شود خصوصیات بافتی مانند سطح ویژه خاک و حجم خلل و فرج افزایش می یابد.

کاربرد خاک رنگبر
• پالایش و رنگ زدایی روغن های گیاهی و روغن های حیوانی
• پالایش روغن های مارگارین و شیرینی پزی
• جاذب انواع گریس و روغن و کودهای شیمیایی
• ضدعفونی کننده تجهیزات و لباس های مصرفی در مراکز هسته ای و شیمیایی