این ماده نوعی فیبر حاصل از دانه های گوار است؛ این گیاه بیشتر در هند و پاکستان رشد میکند و اغلب به عنوان افزودنی در محصولات غذایی خاص کاربرد دارد.
این ترکیب نوعی پلی ساکارید یا زنجیره بلند از مولکول های کربوهیدرات (ترکیبی از دو قند مانوز و گالاکتوز) به هم متصل است.
صمغ گوار به عنوان افزودنی غذایی در بسیاری از محصولات غذایی فراوری شده وجود دارد. از آنجا که گوار محلول است و قادر به جذب آب، می تواند ژلی جهت افزایش غلظت و چسبندگی محصولات ایجاد نماید. این ترکیب به طور گسترده به منظور بهبود بافت، طعم و ماندگاری محصولات غذایی فراوری شده و محصولات پخت بدون گلوتن استفاده می شود، البته گفته می شود این ماده پتانسیل بهبود در شرایط سلامتی انسان را نیز دارد.
کاربردهای گوارگام
برای گوار کاربردهای مختلفی تعریف شده است به عنوان مثال می توان لیستی از محصولات که در آن گوار وجود دارد را به صورت زیر ارائه داد:
• بهبود بافت و ضخامت غذاهایی مانند سوپ و خورش
• افزودنی در انواع سس ها
امروزه با توجه به تنوع غذایی و گسترش استفاده از فست فودها گرایش به مصرف سس ها افزایش یافته است که اغلب مردم سس هایی با غلظت بیشتر را ترجیح میدهند. گوارگام ازجمله افزودنی هایی است که می توان برای افزایش غلظت سس ها درنظر گرفت.
• پودینگ
• لبنیاتی چون ماست، پنیر و بستنی
ماست از قدیمی ترین غذاهای مصرفی در جهان است که دارای ارزش غذایی و درمانی است. یکی از اصلاحاتی که اغلب در تولید ماست مد نظر است، بهینه کردن غلظت و طعم آن در کنار درصد چربی مناسب است. کاهش درصد چربی ماست باعث کاهش کلسترول خون شده و همچنین استحکام بافت را نیز کاهش میدهد به همین دلیل کارشناسان صنایع غذایی به دنبال جایگزین هایی برای کاهش چربی و حفظ ویژگی های ماست هستند. تحقیقات نشان داده است که اضافه کردن گوارگام به ماست مانع جذب چربی و کلسترول خون می شود. دیگر جایگزین ها برای این منظور آگار، پکتین، کتیرا، ترکیبات سلولزی مانند متیل سلولز و کربوکسی متیل سلولز هستند.
بستنی به عنوان یک فراورده لبنی یخ زده از افزودن ترکیبات مختلفی به شیر مانند شیرین کننده ها، پایدارکننده، امولسیفایر و ایجادکننده عطر و طعم تولید می شود. هرچه میزان چربی شیر بیشتر باشد ویژگی های فیزیکی و حسی بستنی بهتر خواهد بود ولی با توجه به بروز بیماری های مختلف حاصل از مصرف شیر پرچرب، تولیدکننده های محصولات لبنی به دنبال جایگزینی برای اصلاح کاهش چربی در این محصولات هستند. با توجه به اینکه گوار گام میتواند ویسکوزیته محصولات را به مقدار قابل توجهی افزایش دهد، در برابر انجماد و حتی خروج از انجماد مقاوم است و می تواند با کاهش در سرعت رشد کریستال های یخ، بافت نرم بستنی را حفظ کند؛ می توان به عنوان یک افزودنی مفید و بسیار موثر برای بستنی ها در نظر گرفت. درنتیجه با کاهش چربی شیر و افزودن گوارگام به آن می توان سرعت ذوب شدن بستنی و میزان افزایش حجم آن را بهبود بخشید.
• مواد آرایشی و بهداشتی
غلظت بخشیدن به محصولات شوینده مو مانند شامپوها و نرم کننده ها و حفظ بافت لوسیون ها و نیز ایجاد حالت ژله ای برای محصولات تولید شده برای مو و بدن، افزودن غلظت خمیردندان ها
• داروها
علاوه بر خاصیت درمانی در برخی موارد مانند درمان یبوست برای حفظ مواد موجود در داروها یا مکمل ها و کمک به حفظ پیوندهای بین عناصر داروها استفاده می شود.
• نان های فراوری شده
دلایل متعددی می توان برای وجود صمغ گوار در نان ها بیان نمود. به عنوان مثال در نان های بربری گوارگام به دلیل داشتن خاصیت امولسیفایر، لایه ای سطحی روی حباب های گاز ایجاد میکند که این به حجیم تر شدن نان کمک میکند. وجود این صمغ سفتی بافت نان را کاهش میدهد، زیرا گوارگام تمایل بالایی برای ایجاد پیوند با مولکول های آب دارد و درنتیجه از انتقال آب از گلوتن به نشاسته می شود. علاوه بر تمام موارد گفته شده افزودن درصد مشخصی از گوارگام به خمیر نان بربری رنگ ظاهری و خواص حسی مانند طعم، بافت، بو و ظاهر پوسته را بهبود میدهد.
• منسوجات
از گوارگام برای ایجاد چاپ های ضخیم با کاربردهای متنوع مانند چاپ روی پارچه پنبه ای، چاپ پتو اکریلیک، چاپ فرش و چاپ مستقیم روی نایلون، پشم و ابریشم استفاده می شود که ضخامت چاپ را می توان با افزودن گوارگام تنظیم نمود. از گوارگام برای متوقف کرد واکنش های ناخواسته در فرایند چاپ و جلوگیری از به هم ریختگی طرح استفاده می شود. گوارگام دارای میزان زیادی گالاکتوز در ترکیب خود است، به همین دلیل می تواند به عنوان یک تثبیت کننده خوب در فرایند چاپ عمل کند. بد نیست بدانید گوارگام در مقایسه با زانتان گام ویسکوزیته بالایی ایجاد میکند و درنتیجه قدرت بیشتری در جذب آب و تشکیل خمیر با چسبندگی بالا دارد.
• محصولات کاغذی
در صنعت کاغذسازی هرساله مقدار قابل توجهی از صمغ های مختلف استفاده می شود. از گوارگام به دلیل قدرت آن در ایجاد استحکام کششی در کاغذ و مقوا و بهبود در کیفیت سطح و دوام آن استفاده می شود. زیرا این ترکیب می تواند میزان تخلخل سطح کاغذ را کاهش داده و سطحی متراکم تر برای کاغذهای مورد استفاده در چاپ فراهم میکند. همچنین گوارگام استحکام و سختی کاغذ که از ویژگی های مهم برای نوشتن هستند را افزایش میدهد.
• از کاربردهای گوارگام استفاده به منظور جلوگیری یا درمان یبوست است. این ترکیب می تواند آب را در روده ها نگه داشته و مانع از یبوست شود، به همین دلیل می توان گفت گوارگام از جمله عناصر تشکیل دهنده در فرمول مواد مناسب برای درمان یبوست است.
گوارگام و تاثیر آن بر سلامتی
برخی تحقیقات نشان داده اند گوار می تواند برای سلامتی انسان و کنترل قند و کلسترول خون و وزن انسان موثر باشد.
به دلیل اینکه گوار سرشار از فیبر است می تواند به سلامتی دستگاه گوارش شما کمک کند. مثلا گفته شده است این ماده می تواند به سرعت حرکت غذا در روده کمک کرده و مشکل یبوست را برطرف نماید، یا می تواند با انتشار باکتری های مفید و کاهش رشد باکتری های مضر به عنوان پروبیوتیک عمل کند.
در کنترل قند به دلیل فیبری که دارد جذب قند را در بدن کاهش داده و به همین دلیل قند خون را کنترل میکند.
مصرف گوار که سرشار از فیبر است باعث می شود فیبر به اسیدهای صفراوی بدن چسبیده و آن ها را دفع کند، بنابراین کبد برای تولید اسیدهای صفراوی بیشتر مجبور به استفاده کلسترول خون شده و نتیجتا کلسترول کاهش می یابد.
با توجه به اینکه فیبر در بدن غیرقابل هضم است، مصرف گوار با کنترل اشتها به کاهش وزن کمک میکند. برخی از پژوهش ها نشان داده اند که گوار گام به دلیل دارا بودن مقدار بالای کربوهیدرات در دستگاه گوارش متورم شده و نوعی احساس سیری را به فرد القا میکند. به همین دلیل می توان از آن در برخی از مواد غذایی به منظور کنترل کردن رژیم غذایی و کاهش اشتها اضافه نمود.