اتوکلاو (Autoclave) برای استریل کردن ابزار پزشکی و آزمایشگاهی و غذایی در فشار و دمای بالا و با استفاده از بخار آب می باشد.همچنین از این وسیله در مواردی که برای انجام واکنش شیمیایی نیاز به دما و فشار بالا باشد استفاده می‌شود. ابعاد این وسیله از اندازه آزمایشگاهی که معمولا به شکل یک استوانه ،دردار است تا ابعاد صنعتی که طول آن به ۵۰ فوت می رسد متغیر است. این وسیله توسطمیکروبیولوژیست فرانسوی چارلز چمبرلن در سال ۱۸۷۹ اختراع شد. واژه اتوکلاو از ترکیب دو واژه (auto) در زبان یونانی به معنی خودکار و (clavis) در زبان لاتین به معنی کلید قفل شونده تشکیل شده است.
موارد كاربرد دستگاه اتوكلاو

اتوكلاو و علوم آزمایشگاهی دو جز جدا نشدنی از هم هستند. اتوكلاو در بسیاری از زمینه ها مانند: میكروب شناسی ، پزشكی ، دامپزشكی ، قارچ شناسی ، دندان پزشكی و … مورد استفاده قرار می گیرد.
ظروف شیشه ای ، زباله های پزشكی ، ظروف آزمایشگاهی ، ملحفه های حیوانات آزمایشگاهی ، محیط های كشت و… موادی است كه توسط اتوكلاو استریل می شوند. ‌امروزه استفاده از اتوكلاو برای استریل كردن زباله های بیمارستانی به سرعت در حال رشد است . وسایل و دستگاه هایی كه برای استریل كردن این مواد و زباله ها استفاده مي‌شود از همان روش بخار و فوق حرارت هستند و باعث استریل شدن توده ای وسیع از زباله های بیمارستانی از عوامل پاتوژن می شوند
انواع کاربرد اتوکلاو

اتوکلاوهای خط تولید بتن سبک در ظرفیتهای مختلف مطابق استاندارد ASME – Section ۱-۹ و در فشار کاری مختلف و با پلاک کنترل کیفی از شرکت بازرسی و کنترل کیفی دارای مجوز از اداره استاندارد ایران
اتوکلاوهای صنایع غدایی در ظرفیتهای مختلف مطابق درخواست مشتری و در فشار کاری مختلف با پلاک کنترل کیفی از شرکت بازرسی و کنترل کیفی دارای مجوز از اداره استاندارد ایران
اتوکلاوهای بهداشتی در ظرفیتهای مختلف مطابق درخواست مشتری و در فشار کاری مختلف با پلاک کنترل کیفی از شرکت بازرسی و کنترل کیفی دارای مجوز از اداره استاندارد ایران
و انواع دیگر اتوکلاوهای صنعتی بنا به درخواست مشتریان و در فشار کاری مختلف با پلاک کنترل کیفی از شرکت بازرسی و کنترل کیفی دارای مجوز از اداره استاندارد ایران

حذف هوا در اتوکلاو

بعد از بستن در اتوكلاو ، مقداری هوا در ظرف باقی می ماند و باید حذف شود. علت آن این است كه هوای گرم در مقایسه با بخار به مدت زمان زیادی برای استریل كردن نیاز دارد . برای مثال : بخار در دمای ۱۳۴ درجه سانتی گراد به ۳ دقیقه وقت برای استریل كردن مواد نیاز دارد در حالی كه هوای گرم ۱۶۰ درجه سانتی گراد در همان شرایط به دو ساعت وقت نیاز دارد .
روش های حذف هوا در اتوكلاو به شرح زیر است :
۱- حذف هوا از پایین (Downward displacement): زمانی كه بخار وارد محفظه مي‌شود به علت پایین بودن چگالی آن نسبت به هوای گرم در بالای محفظه قرار می گیرد و با افزایش میزان بخار رفته رفته هوای گرم در زیر اتوكلاو فشرده می شود و از قسمت پایینی تخلیه می شود . معمولا در قسمت خروجی دماسنجی برای كنترل دمای هوای خروجی می گذارند . تنها زمانی كه هوا از محفظه خارج شد باید تخلیه كردن را متوقف كرد . جریان معمولا توسط تله های بخاری یا سوپاپ های مارپیچی كنترل می شود.
۲- پالس های بخار (Steam pulsing) : در این روش هوای موجود در محفظه اتوكلاو توسط پالس های بخار فشرده می شود و سپس دپرس شده تا به فشار اتمسفر نزدیك شود .
۳- پمپ های وكیوم (Vacuum pumps): این پمپ ها هوا یا هوا/بخار را از محفظه مكش می كنند .
۴- سوپر اتمسفر (Superatmospheric): در این چرخه از پمپ های وكیوم استفاده می شود . به دنبال پالس بخار مكش انجام می شود و به دنبال سایر پالس ها مكش ادامه می یابد. میزان مكش ها بستگی به چرخه و نوع دستگاه دارد .
‌۵- زیر اتمسفر (Subatmospheric) : مشابه چرخه superatmospheric است اما فشار محفظه هرگز بیش از اتسمفر نیست تا زمانی كه فشار به دمای استریل كردن افزایش یابد .