- تعداد بازدید : ۵۲۴ بار
موارد منع مصرف و احتیاط
تزریق سریع اسیکلووپر ممنوع است و باید طی یک ساعت انفوزیون شود. بی خطر بودن مصرف آن در حاملگی و کودکان ثابت نشده است. در زمان شیردهی، در مبتلایان به نارسایی کلیه و یا دهیدراتاسیون باید با احتیاط تجویز شود.
تداخلات مهم دارویی :
دارویی : ۱) اگرچه خود اسیکلوویر دارای آثار ضعیف ضدرتروویروسی است، اما می تواند موجب تشدید اثر ضدرتروویروسی داروی زیدوودین شود. البته ممکن است مصرف این دو دارو به صورت هم زمان باعث بروز آثار سمی عصبی شده و ایجاد خواب آلودگی و منگی برای بیمار کند به همین علت اگر بیماری تحت درمان با این ۲ دارو قرار می گیرد باید از نزدیک تحت نظر باشد. ۲) مصرف هم زمان اسیکلوویر و پروبنسید می تواند موجب افزایش نیمه عمر پلاسمایی و زیادتر شدن سطح زیر منحنی غلظت پلاسمایی – زمان اسیکلوویر شده و دفع ادراری و کلیرانس کلیوی این دارو را کاهش دهد. ۳) آمفوتریسین در صورت استفاده ی هم زمان با آسیکلوویر می تواند موجب تقویت اثر ضدویروسی اسیکلوویر بر علیه پسودورییز در محیط آزمایشگاهی شود. ۴) مصرف کتوکونازول به همراه آسیکلوویر ممکن است موجب تقویت اثر ضدویروسی اسیکلوویر بر علیه ویروس هرپس سیمپلکس تیپ ۱ و ۲ در محیط آزمایشگاه شود که این تقویت اثر وابسته به دوز است. البته هنوز ارزش بالینی این تداخل عمل معلوم نیست و نیاز به بررسی و مطالعات بیشتری در این زمینه وجود دارد. ۵) در صورت مصرف اسیکلوویر و اینترفرون بر علیه ویروس هرپس سیمپلکس تیپ ۱ آثار ضدویروسی بیشتری مشاهده می شود. تاکنون ارزش بالینی این مطلب هنوز مشخص نشده و نیاز به تحقیقات بیشتری دارد. ۶) تزریق وریدی اسیکلوویر به همراه تزریق اینتراتکال متوترکسات ممکن است باعث بروز اختلالات نورولوژیک شود. ۷) خطر بروز اختلالات کلیوی، در صورت استفاده ی هم زمان از اسیکلوویر و سایر داروهایی که برای کلیه آثار سمی در بردارند، زیاد می شود.
آزمایشگاهی : تاکنون آثار تداخل عملکردی در مطالعات آزمایشگاهی در رابطه با مصرف اسیکلوویر گزارش نشده است.
عوارض جانبی
شایع ترین : از جمله شایع ترین عوارض جانبی ناشی از مصرف اسیکلوویر به صورت خوراکی بروز حالت تهوش و استفراغ است که در ۵ درصد از بیمارانی که تحت درمان با این دارو هستند مشاهده می شود. اسهال نیز از عوارض شایع مصرف این دارو به شکل خوراکی است و در ۲ درصد از بیماران دیده می شود. البته اگر طول مدت درمان با این دارو کوتاه باشد احتمال بروز این عوارض کمتر است و هر چه میزان مصرف آن بیشتر باشد، شانس ظهور این علایم نیز زیادتر است و برای مثال کسانی که تحت درمان با مقادیر زیاد اسیکلوویر برای درمان زونا هستند، ۸ درصد از آنها دچار حالت تهوع می شوند. البته بروز حالت تهوع و استفراغ بعد از مصرف اسیکلوویر به صورت تزریقی شایع نیست. سردرد نیز یکی از عوارض شایع مصرف اسیکلوویر خوراکی است که در ۱۲ درصد از بیمارانی که به صورت طولانی مدت با این دارو درمان می شوند بروز می یابد. شایع ترین عارضه ای که در رابطه با استفاده از اسیکلوویر تزریقی دیده می شود واکنش های موضعی در محل تزریق است. این واکنش های موضعی شامل تحریکات پوستی، اریتم یا التهاب، درد و فلبیت است. در صورتی که در حین مصرف تزریقی این دارو، مقداری از مواد آن نشت کند احتمال بروز واکنش های گفته شده بیشتر است.
مهم ترین: ده درصد بیمارانی که برایشان درمان وریدی به شکل سریع و در کمتر از ۱۰ دقیقه انجام می شود دچار اختلال در عملکرد کلیه می شوند که این میزان در رابطه با کسانی که این درمان وریدی را به شکل آهسته و در مدت زمانی بیشتر از یک ساعت دریافت می دارند، ۵ درصد است. اگر بیمار از قبل مبتلا به بیماری کلیوی باشد و یا هم زمان با اسیکلوویر از داروی دیگری که خود دارای آثار جانبی بر روی کلیه است استفاده کند احتمال بروز اختلالات کلیوی شایع تر است. معمولاً بعد از این که میزان BUN و یا کراتینین سرم به دنبال مصرف آسیکلوویر بالا رفت، با تنظیم میزان مصرفی اسیکلوویر براساس کلیرانس کراتینین یا بعد از قطع مصرف دارو یا پس از اصلاح کردن اختلالات آب و الکترولیت، بار دیگر میزان BUN و یا کراتینین سرم به میزان قبل از شروع درمان با اسیکلوویر برمی گردد. اما به هر حال در تعدادی از افراد این اختلال در عملکرد کلیه به نارسایی حاد کلیوی منجر می شود. به علت این که حداکثر غلظت کلیوی این دارو ۲ ساعت بعد از تزریق وریدی است، به منظور کاهش احتمال بروز عوارض کلیوی بهتر است در ۲ ساعت اول درمان، بیمار به میزان کافی هیدراته شود و حجم ادرار مناسبی داشته باشد. از دیگر عوارض مهم اما غیرشایع مصرف اسیکلوویر می توان به بروز سرگیجه، احساس عدم تعادل، بی خوابی، بی قراری و کاهش عملکرد مغزی اشاره کرد. یک درصد از بیمارانی که از این دارو به شکل تزریقی استفاده می کنند دچار عوارض انسفالوباتیک مانند گیجی، منگی، ترمور، توهم و تشنج می شوند. عصبانی شدن، دلیریوم و احساس سبکی سر نیز ممکن است در رابطه با مصرف این دارو مشاهده شود. حتی یک مورد بروز ورم مغزی، کما و مرگ نیز به دنبال استفاده از اسیکلوویر گزارش شده است.
سایر عوارض : از آثار جانبی دیگر ناشی از مصرف اسیکلوویر می توان به بروز راش، کهیر، جوش و ریزش مو اشاره کرد. همچنین مصرف وریدی این دارو می تواند با عوارضی هم چون ترومبوسیتوز، ترومبوسیتوپتی، لکوپنی گذرا، لنفوپنی گذرا و کاهش میزان مغز استخوان همراه باشد. تب، درد مفاصل، اختلالات قاعدگی، گلودرد، لنف ادنوپاتی، ادنوپاتی ناحیه اینگوینال، ترومبوفلبیت سطحی، ورم، درد ماهیچه ای، پادرد و تپش قلب نیز در رابطه با مصرف این دارو ممکن است دیده شود. تشنگی، تعرق زیاد، احساس سوزش در قفسه سینه، هماچوری، افت فشار خون و افزایش گذرا در غلظت سرمی ALT، AST و آلکالین فسفاتاز از دیگر عوارضی است که مصرف وریدی این دارو می تواند به دنبال داشته باشد.
مصرف در بارداری و شیردهی
تاکنون مطالعات کافی و کنترل شده ای در رابطه با مصرف مطمئن و بی خطر این دارو در طی دوران بارداری در انسان انجام نشده است و تنها در صورتی استفاده از این دارو در دوران حاملگی مجاز است که خطرات احتمالی ناشی از مصرف آن کمتر از فواید استفاده از آن باشد. مصرف زیاد این دارو در طی بارداری می تواند موجب بروز صدمات کروموزومی برای جنین شود. برخی از متخصصین بالینی معتقدند در صورتی که بیمار باردار، مبتلا به آبله مرغان شدید با عوارض پوستی زیاد، تب بالا و علایم سیستمیک باشد باید برایش اسیکلوویر به صورت خوراکی یا تزریقی شروع کرد. به نظر می رسد که تجویز اسیکلوویر خوراکی در عفونت های هرپس تناسلی اولیه در دوران حاملگی می توانند سبب کاهش و پیشگیری از عوارض دوران جنینی مانند نارسی، رشد نامناسب داخل رحمی و عفونت نوزادی با HSV شود.
غلظت آسیکلوویر در شیر مادر بین ۱/۴، ۶/۰ برابر سطح پلاسمایی دارو است. این غلظت از دارو می تواند روزانه شیرخوار را در معرض ۰/۳mg/kg اسیکلوویر قرار دهد. تجویز دارو به زنان شیرده باید با احتیاط انجام شود.
مسمومیت و درمان
مسمومیت حاد ناشی از مصرف آسیکلوویر خوراکی تاکنون گزارش نشده است. تا مصرف روزانه ۸/۴ گرم آسیکلوویر خوراکی به مدت ۵ روز همراه با آثار ناخواسته ی حاد همراه نبوده است. مسمومیت ناشی از آسیکلوویر در رابطه با نوع تزریقی آن گزارش شده است که این موضوع در صورتی که تزریق وریدی به صورت سریع و در کمتر از ۱۰ دقیقه انجام شود یا در صورتی که میزان مصرف این دارو زیاد باشد و یا اگر بیمار از قبل دچار اختلالات آب و الکترولیت باشد احتمال بروز مسمومیت بیشتر است و بیمار به دنبال آن دچار افزایش در غلظت BUN و کراتینین پلاسما شده و ممکن است دچار نارسایی حاد کلیه شود. برخی از بیماران تا مصرف روزانه ۸۴ میلی گرم به ازاء هر کیلوگرم از وزن بدن اسیکلوویر وریدی به مدت ۲ هفته را به خوبی تحمل می کنند. اما تعدادی از بیماران نیز دچار گیجی، تشنج و کما می شوند. حداکثر غلظت سرمی اسیکلوویر به دنبال مصرف خوراکی این دارو ۱۰ میکروگرم در هر سی سی است و این غلظت به دنبال مصرف وریدی آن ۸۰ میکروگرم در هر سی سی است. اگر غلظت کلیوی اسیکلوویر بیشتر از ۵/۲ میلی گرم در سی سی باشد خطر رسوب کریستال های اسیکلوویر در توبول های کلیه وجود دارد که می تواند موجب آسیب رساندن به کلیه شده و نارسایی حاد کلیه و آنوری را به دنبال داشته باشد. در صورتی که بیمار به دنبال مصرف این دارو به سمت نارسایی حاد کلیه پیش برود باید با توجه به کلیرانس کراتینین میزان مصرف دارو را تنظیم کرد و در صورت نیاز، تا زمان رسیدن وضعیت کلیوی بیمار به وضعیت قبل از درمان می توان از همودیالیز استفاده کرد. اگرچه همودیالیز در خارج کردن این دارو از بدن کمک کننده است اما به نظر می رسد دیالیز صفاقی در این رابطه تاثیر چندانی نداشته باشد.
توجهات پزشکی – پرستاری
۱) عوارض جانبی این دارو بیشتر در رابطه با مصرف آن به شکل وریدی دیده می شود تا به شکل خوراکی ۲) در ۲ ساعت اول درمان با این دارو به شکل وریدی بیمار باید هیدراته نگهداشته شود و حجم ادرار مناسبی داشته باشد. حجم ادرار بیمار به ازاء هر گرم از داروی مصرفی، حداقل ۵۰۰ سی سی در روز باشد. ۳) استفاده از اسیکلوویر در بیمارانی که اختلالات کلیوی دارند و یا هم زمان با این دارو از سایر داروهایی که دارای عوارض کلیوی هستند استفاده می کنند، با احتیاط همراه باشد. ۴) مصرف اسیکلوویر در بیمارانی که دارای بیماری زمینه ای نورولوژیک بوده با اختلالات کبدی یا اختلالات آب الکترولیت دارند باید با احتیاط توام باشد. ۵) مصرف مطمئن و بی خطر این دارو به صورت خوراکی در کودکان هنوز به اثبات نرسیده است. ۶) میزان مایعات دریافتی بیمار و حجم ادرار وی باید تحت کنترل باشد و در صورتی که نسبت بین آن به هم بخورد باید پزشک در جریان آن قرار بگیرد. ۷) اگر در حین درمان بیمار دچار خستگی یا حالت ضعف غیرمعمول شد، احتمال دارد که خوب هیدراته نشده باشد و شاید علامت اولیه بروز یک نارسایی کلیه است و باید به آن توجه زیاد کرد ۸) قبل از شروع به درمان با اسیکلوویر باید غلظت BUN و کراتینین سرم بیمار اندازه گیری شود و در حین درمان نیز به صورت دوره ای این کار ادامه یابد. بالا رفتن BUN و کراتینین خون نیاز به کاهش میزان مصرف دارو براساس کلیرانس کراتینین یا نیاز به قطع مصرف دارو و با احتیاج به اصلاح اختلالات الکترولیتی و آب دارد. ۹) توصیه می شود از آنجا که مصرف طولانی مدت این دارو با عوارض زیادی ممکن است همراه باشد و احتمال بروز مقاومت ویروسی نیز مطرح است. بیشتر از ۶ ماه از اسیکلوویر استفاده نشود. ۱۰) اگر بعد از مدت یک هفته که از درمان موضعی با این دارو گذشت هیچ گونه علامتی از بهبودی مشاهده نشده و یا این که بیمار دچار حساسیت موضعی شد باید پزشک را از آن آگاه کرد. ۱۱) تزریق وریدی اسیکلوویر به همراه تزریق اینترانکال منوترکسات باید با احتیاط همراه باشد. ۱۲) جذب اسیکلوویر خوراکی از دستگاه گوارش تحت تاثیر غذا قرار نمی گیرد. ۱۳) ویال اسیکلوویر که حاوی ۲۵۰ میلی گرم اسیکلوویر است را با ۵ سی سی آب مقطر حل می کنیم و به این ترتیب هر سی سی از محلول فوق حاوی ۵۰ میلی گرم اسیکلوویر است. محلول فوق را باید خوب تکان داد و ظرف مدت ۱۲ ساعت مورد استفاده قرار داد. جهت تزریق وریدی آن دارو به شکل انفوزیون باید غلظت نهایی دارو کمتر از ۷ میلی گرم در سی سی باشد. بنابراین بسته به میزان داروی تجویز شده به وسیله پزشک، محلول اولیه را بار دیگر با سرم قندی ۵ درصد به میزانی رقیق می کنیم که غلظت نهایی آن کمتر از ۷ میلی گرم در سی سی باشد.
محلول انفوزیون وریدی تهیه شده باید ظرف مدت ۲۴ ساعت مورد استفاده قرار گیرد. این محلول را نباید به شکل عضلانی تزریق کرد و تزریق وریدی آن نیز باید حداقل ظرف مدت یک ساعت انجام شود چون در صورتی که این تزریق سریع انجام شود و یا به شکل بولوس وریدی به بیمار داده شود، خطر بروز آسیب به توبول های کلیه وجود دارد. ۱۴) محل تزریق اسیکلوویر باید تحت مراقبت باشد تا عوارض موضعی بروز نکند و باید مواظب بود تا داروی مصرفی نشت نکند ۱۵) در صورتی که مایعی که جهت انفوزیون وریدی آماده شده است را در یخچال نگهداری کنند. امکان ایجاد رسوبات در آن وجود دارد اما اگر بعد از خارج کردن از یخچال آن را در درجه حرارت اتاق نگهداریم. بار دیگر کریستال های ایجاد شده حل خواهند شد. ۱۶) بعد از این که داروی موضعی اسیکلوویر در محل مورد نظر مالیده شد باید دست ها به وسیله ی آب و صابون شسته شود. بهتر است به علت این که از انتقال ویروس به دیگران جلوگیری شود. صابون به کار برده شده مایع باشد. ۱۷) اسیکلوویر موضعی که برای درمان ضایعات به کار برده می شود، باید به اندازه ی کافی باشد تا بتوانید به طور کامل تمامی سطح مورد نظر را بپوشاند.
آموزش بیمار – خانواده
۱) اگر حین درمان با این دارو بیمار احساس بهبودی نکرد و یا دچار عوارض جانبی شد باید پزشک را در جریان قرار دهد. ۲) بیمار باید طول مدت درمان را تکمیل کند و از تغییر خودسرانه در ساعت یا میزان و نیز مدت مصرف دارو بپرهیزید. ۳) بیمار باید منطقه ی مبتلا به ضایعه ویروسی را روزانه ۳ تا ۴ بار با آب و صابون بشوید و خشک کند. استفاده از سشوار برای خشک کردن ضایعات مناسب تر است. ۴) در حین درمان با اسیکلوویر موضعی نباید از سایر مرطوب کننده های موجود در بازار در کنار آن استفاده کرد. ۵) مصرف موضعی اسیکلوویر نمی تواند جلو انتقال بیماری به دیگران را بگیرد و احتیاط های لازم باید به عمل آید. ۶) در صورت بروز علایمی از قبیل قرمزی پوست، خارش، کهیر، سرگیجه، احساس عدم تعادل، بی خوابی، بی قراری، گیجی، لرزش دست ها، توهم و تشنج بیمار باید پزشک را مطلع کند. ۷) بیمار باید از مصرف سایر داروها بدون تجویز پزشک خودداری کند. ۸) بیمار می تواند اسیکلوویر خوراکی را با غذا میل کند. ۹) در هنگام وجود شایعات تناسلی، بیمار باید از آمیزش جنسی خودداری کند. ۱۰) اسیکلوویر می تواند سبب حساسیت به نور شود. بیماران باید از قرارگیری طولانی مدت در معرض نور خورشید و سایر منابع پوتو فرابنفش خودداری کرده و از کرم های ضد آفتاب استفاده کنند.
شرایط نگهداری
اسیکلوویر خوراکی را باید به صورت دربسته و به دور از نور و در درجه حرارت ۱۵ تا ۳۰ درجه سانتی گراد نگهداری کرد. پودر اسیکلوویر و همچنین محلول رقیق شده آن را بهتر است در درجه حرارت اتاق و ترجیحاً در درجه حرارت ۱۵ تا ۳۰ درجه سانتی گراد نگهداری کرد. اسیکلوویر موضعی را باید در درجه حرارت ۱۵ تا ۲۵ درجه سانتی گراد نگهداری کرد.
مشخصات اطلاعات شرکت فروشنده این محصول
موارد منع مصرف و احتیاط
تزریق سریع اسیکلووپر ممنوع است و باید طی یک ساعت انفوزیون شود. بی خطر بودن مصرف آن در حاملگی و کودکان ثابت نشده است. در زمان شیردهی، در مبتلایان به نارسایی کلیه و یا دهیدراتاسیون باید با احتیاط تجویز شود.
تداخلات مهم دارویی :
دارویی : ۱) اگرچه خود اسیکلوویر دارای آثار ضعیف ضدرتروویروسی است، اما می تواند موجب تشدید اثر ضدرتروویروسی داروی زیدوودین شود. البته ممکن است مصرف این دو دارو به صورت هم زمان باعث بروز آثار سمی عصبی شده و ایجاد خواب آلودگی و منگی برای بیمار کند به همین علت اگر بیماری تحت درمان با این ۲ دارو قرار می گیرد باید از نزدیک تحت نظر باشد. ۲) مصرف هم زمان اسیکلوویر و پروبنسید می تواند موجب افزایش نیمه عمر پلاسمایی و زیادتر شدن سطح زیر منحنی غلظت پلاسمایی – زمان اسیکلوویر شده و دفع ادراری و کلیرانس کلیوی این دارو را کاهش دهد. ۳) آمفوتریسین در صورت استفاده ی هم زمان با آسیکلوویر می تواند موجب تقویت اثر ضدویروسی اسیکلوویر بر علیه پسودورییز در محیط آزمایشگاهی شود. ۴) مصرف کتوکونازول به همراه آسیکلوویر ممکن است موجب تقویت اثر ضدویروسی اسیکلوویر بر علیه ویروس هرپس سیمپلکس تیپ ۱ و ۲ در محیط آزمایشگاه شود که این تقویت اثر وابسته به دوز است. البته هنوز ارزش بالینی این تداخل عمل معلوم نیست و نیاز به بررسی و مطالعات بیشتری در این زمینه وجود دارد. ۵) در صورت مصرف اسیکلوویر و اینترفرون بر علیه ویروس هرپس سیمپلکس تیپ ۱ آثار ضدویروسی بیشتری مشاهده می شود. تاکنون ارزش بالینی این مطلب هنوز مشخص نشده و نیاز به تحقیقات بیشتری دارد. ۶) تزریق وریدی اسیکلوویر به همراه تزریق اینتراتکال متوترکسات ممکن است باعث بروز اختلالات نورولوژیک شود. ۷) خطر بروز اختلالات کلیوی، در صورت استفاده ی هم زمان از اسیکلوویر و سایر داروهایی که برای کلیه آثار سمی در بردارند، زیاد می شود.
آزمایشگاهی : تاکنون آثار تداخل عملکردی در مطالعات آزمایشگاهی در رابطه با مصرف اسیکلوویر گزارش نشده است.
عوارض جانبی
شایع ترین : از جمله شایع ترین عوارض جانبی ناشی از مصرف اسیکلوویر به صورت خوراکی بروز حالت تهوش و استفراغ است که در ۵ درصد از بیمارانی که تحت درمان با این دارو هستند مشاهده می شود. اسهال نیز از عوارض شایع مصرف این دارو به شکل خوراکی است و در ۲ درصد از بیماران دیده می شود. البته اگر طول مدت درمان با این دارو کوتاه باشد احتمال بروز این عوارض کمتر است و هر چه میزان مصرف آن بیشتر باشد، شانس ظهور این علایم نیز زیادتر است و برای مثال کسانی که تحت درمان با مقادیر زیاد اسیکلوویر برای درمان زونا هستند، ۸ درصد از آنها دچار حالت تهوع می شوند. البته بروز حالت تهوع و استفراغ بعد از مصرف اسیکلوویر به صورت تزریقی شایع نیست. سردرد نیز یکی از عوارض شایع مصرف اسیکلوویر خوراکی است که در ۱۲ درصد از بیمارانی که به صورت طولانی مدت با این دارو درمان می شوند بروز می یابد. شایع ترین عارضه ای که در رابطه با استفاده از اسیکلوویر تزریقی دیده می شود واکنش های موضعی در محل تزریق است. این واکنش های موضعی شامل تحریکات پوستی، اریتم یا التهاب، درد و فلبیت است. در صورتی که در حین مصرف تزریقی این دارو، مقداری از مواد آن نشت کند احتمال بروز واکنش های گفته شده بیشتر است.
مهم ترین: ده درصد بیمارانی که برایشان درمان وریدی به شکل سریع و در کمتر از ۱۰ دقیقه انجام می شود دچار اختلال در عملکرد کلیه می شوند که این میزان در رابطه با کسانی که این درمان وریدی را به شکل آهسته و در مدت زمانی بیشتر از یک ساعت دریافت می دارند، ۵ درصد است. اگر بیمار از قبل مبتلا به بیماری کلیوی باشد و یا هم زمان با اسیکلوویر از داروی دیگری که خود دارای آثار جانبی بر روی کلیه است استفاده کند احتمال بروز اختلالات کلیوی شایع تر است. معمولاً بعد از این که میزان BUN و یا کراتینین سرم به دنبال مصرف آسیکلوویر بالا رفت، با تنظیم میزان مصرفی اسیکلوویر براساس کلیرانس کراتینین یا بعد از قطع مصرف دارو یا پس از اصلاح کردن اختلالات آب و الکترولیت، بار دیگر میزان BUN و یا کراتینین سرم به میزان قبل از شروع درمان با اسیکلوویر برمی گردد. اما به هر حال در تعدادی از افراد این اختلال در عملکرد کلیه به نارسایی حاد کلیوی منجر می شود. به علت این که حداکثر غلظت کلیوی این دارو ۲ ساعت بعد از تزریق وریدی است، به منظور کاهش احتمال بروز عوارض کلیوی بهتر است در ۲ ساعت اول درمان، بیمار به میزان کافی هیدراته شود و حجم ادرار مناسبی داشته باشد. از دیگر عوارض مهم اما غیرشایع مصرف اسیکلوویر می توان به بروز سرگیجه، احساس عدم تعادل، بی خوابی، بی قراری و کاهش عملکرد مغزی اشاره کرد. یک درصد از بیمارانی که از این دارو به شکل تزریقی استفاده می کنند دچار عوارض انسفالوباتیک مانند گیجی، منگی، ترمور، توهم و تشنج می شوند. عصبانی شدن، دلیریوم و احساس سبکی سر نیز ممکن است در رابطه با مصرف این دارو مشاهده شود. حتی یک مورد بروز ورم مغزی، کما و مرگ نیز به دنبال استفاده از اسیکلوویر گزارش شده است.
سایر عوارض : از آثار جانبی دیگر ناشی از مصرف اسیکلوویر می توان به بروز راش، کهیر، جوش و ریزش مو اشاره کرد. همچنین مصرف وریدی این دارو می تواند با عوارضی هم چون ترومبوسیتوز، ترومبوسیتوپتی، لکوپنی گذرا، لنفوپنی گذرا و کاهش میزان مغز استخوان همراه باشد. تب، درد مفاصل، اختلالات قاعدگی، گلودرد، لنف ادنوپاتی، ادنوپاتی ناحیه اینگوینال، ترومبوفلبیت سطحی، ورم، درد ماهیچه ای، پادرد و تپش قلب نیز در رابطه با مصرف این دارو ممکن است دیده شود. تشنگی، تعرق زیاد، احساس سوزش در قفسه سینه، هماچوری، افت فشار خون و افزایش گذرا در غلظت سرمی ALT، AST و آلکالین فسفاتاز از دیگر عوارضی است که مصرف وریدی این دارو می تواند به دنبال داشته باشد.
مصرف در بارداری و شیردهی
تاکنون مطالعات کافی و کنترل شده ای در رابطه با مصرف مطمئن و بی خطر این دارو در طی دوران بارداری در انسان انجام نشده است و تنها در صورتی استفاده از این دارو در دوران حاملگی مجاز است که خطرات احتمالی ناشی از مصرف آن کمتر از فواید استفاده از آن باشد. مصرف زیاد این دارو در طی بارداری می تواند موجب بروز صدمات کروموزومی برای جنین شود. برخی از متخصصین بالینی معتقدند در صورتی که بیمار باردار، مبتلا به آبله مرغان شدید با عوارض پوستی زیاد، تب بالا و علایم سیستمیک باشد باید برایش اسیکلوویر به صورت خوراکی یا تزریقی شروع کرد. به نظر می رسد که تجویز اسیکلوویر خوراکی در عفونت های هرپس تناسلی اولیه در دوران حاملگی می توانند سبب کاهش و پیشگیری از عوارض دوران جنینی مانند نارسی، رشد نامناسب داخل رحمی و عفونت نوزادی با HSV شود.
غلظت آسیکلوویر در شیر مادر بین ۱/۴، ۶/۰ برابر سطح پلاسمایی دارو است. این غلظت از دارو می تواند روزانه شیرخوار را در معرض ۰/۳mg/kg اسیکلوویر قرار دهد. تجویز دارو به زنان شیرده باید با احتیاط انجام شود.
مسمومیت و درمان
مسمومیت حاد ناشی از مصرف آسیکلوویر خوراکی تاکنون گزارش نشده است. تا مصرف روزانه ۸/۴ گرم آسیکلوویر خوراکی به مدت ۵ روز همراه با آثار ناخواسته ی حاد همراه نبوده است. مسمومیت ناشی از آسیکلوویر در رابطه با نوع تزریقی آن گزارش شده است که این موضوع در صورتی که تزریق وریدی به صورت سریع و در کمتر از ۱۰ دقیقه انجام شود یا در صورتی که میزان مصرف این دارو زیاد باشد و یا اگر بیمار از قبل دچار اختلالات آب و الکترولیت باشد احتمال بروز مسمومیت بیشتر است و بیمار به دنبال آن دچار افزایش در غلظت BUN و کراتینین پلاسما شده و ممکن است دچار نارسایی حاد کلیه شود. برخی از بیماران تا مصرف روزانه ۸۴ میلی گرم به ازاء هر کیلوگرم از وزن بدن اسیکلوویر وریدی به مدت ۲ هفته را به خوبی تحمل می کنند. اما تعدادی از بیماران نیز دچار گیجی، تشنج و کما می شوند. حداکثر غلظت سرمی اسیکلوویر به دنبال مصرف خوراکی این دارو ۱۰ میکروگرم در هر سی سی است و این غلظت به دنبال مصرف وریدی آن ۸۰ میکروگرم در هر سی سی است. اگر غلظت کلیوی اسیکلوویر بیشتر از ۵/۲ میلی گرم در سی سی باشد خطر رسوب کریستال های اسیکلوویر در توبول های کلیه وجود دارد که می تواند موجب آسیب رساندن به کلیه شده و نارسایی حاد کلیه و آنوری را به دنبال داشته باشد. در صورتی که بیمار به دنبال مصرف این دارو به سمت نارسایی حاد کلیه پیش برود باید با توجه به کلیرانس کراتینین میزان مصرف دارو را تنظیم کرد و در صورت نیاز، تا زمان رسیدن وضعیت کلیوی بیمار به وضعیت قبل از درمان می توان از همودیالیز استفاده کرد. اگرچه همودیالیز در خارج کردن این دارو از بدن کمک کننده است اما به نظر می رسد دیالیز صفاقی در این رابطه تاثیر چندانی نداشته باشد.
توجهات پزشکی – پرستاری
۱) عوارض جانبی این دارو بیشتر در رابطه با مصرف آن به شکل وریدی دیده می شود تا به شکل خوراکی ۲) در ۲ ساعت اول درمان با این دارو به شکل وریدی بیمار باید هیدراته نگهداشته شود و حجم ادرار مناسبی داشته باشد. حجم ادرار بیمار به ازاء هر گرم از داروی مصرفی، حداقل ۵۰۰ سی سی در روز باشد. ۳) استفاده از اسیکلوویر در بیمارانی که اختلالات کلیوی دارند و یا هم زمان با این دارو از سایر داروهایی که دارای عوارض کلیوی هستند استفاده می کنند، با احتیاط همراه باشد. ۴) مصرف اسیکلوویر در بیمارانی که دارای بیماری زمینه ای نورولوژیک بوده با اختلالات کبدی یا اختلالات آب الکترولیت دارند باید با احتیاط توام باشد. ۵) مصرف مطمئن و بی خطر این دارو به صورت خوراکی در کودکان هنوز به اثبات نرسیده است. ۶) میزان مایعات دریافتی بیمار و حجم ادرار وی باید تحت کنترل باشد و در صورتی که نسبت بین آن به هم بخورد باید پزشک در جریان آن قرار بگیرد. ۷) اگر در حین درمان بیمار دچار خستگی یا حالت ضعف غیرمعمول شد، احتمال دارد که خوب هیدراته نشده باشد و شاید علامت اولیه بروز یک نارسایی کلیه است و باید به آن توجه زیاد کرد ۸) قبل از شروع به درمان با اسیکلوویر باید غلظت BUN و کراتینین سرم بیمار اندازه گیری شود و در حین درمان نیز به صورت دوره ای این کار ادامه یابد. بالا رفتن BUN و کراتینین خون نیاز به کاهش میزان مصرف دارو براساس کلیرانس کراتینین یا نیاز به قطع مصرف دارو و با احتیاج به اصلاح اختلالات الکترولیتی و آب دارد. ۹) توصیه می شود از آنجا که مصرف طولانی مدت این دارو با عوارض زیادی ممکن است همراه باشد و احتمال بروز مقاومت ویروسی نیز مطرح است. بیشتر از ۶ ماه از اسیکلوویر استفاده نشود. ۱۰) اگر بعد از مدت یک هفته که از درمان موضعی با این دارو گذشت هیچ گونه علامتی از بهبودی مشاهده نشده و یا این که بیمار دچار حساسیت موضعی شد باید پزشک را از آن آگاه کرد. ۱۱) تزریق وریدی اسیکلوویر به همراه تزریق اینترانکال منوترکسات باید با احتیاط همراه باشد. ۱۲) جذب اسیکلوویر خوراکی از دستگاه گوارش تحت تاثیر غذا قرار نمی گیرد. ۱۳) ویال اسیکلوویر که حاوی ۲۵۰ میلی گرم اسیکلوویر است را با ۵ سی سی آب مقطر حل می کنیم و به این ترتیب هر سی سی از محلول فوق حاوی ۵۰ میلی گرم اسیکلوویر است. محلول فوق را باید خوب تکان داد و ظرف مدت ۱۲ ساعت مورد استفاده قرار داد. جهت تزریق وریدی آن دارو به شکل انفوزیون باید غلظت نهایی دارو کمتر از ۷ میلی گرم در سی سی باشد. بنابراین بسته به میزان داروی تجویز شده به وسیله پزشک، محلول اولیه را بار دیگر با سرم قندی ۵ درصد به میزانی رقیق می کنیم که غلظت نهایی آن کمتر از ۷ میلی گرم در سی سی باشد.
محلول انفوزیون وریدی تهیه شده باید ظرف مدت ۲۴ ساعت مورد استفاده قرار گیرد. این محلول را نباید به شکل عضلانی تزریق کرد و تزریق وریدی آن نیز باید حداقل ظرف مدت یک ساعت انجام شود چون در صورتی که این تزریق سریع انجام شود و یا به شکل بولوس وریدی به بیمار داده شود، خطر بروز آسیب به توبول های کلیه وجود دارد. ۱۴) محل تزریق اسیکلوویر باید تحت مراقبت باشد تا عوارض موضعی بروز نکند و باید مواظب بود تا داروی مصرفی نشت نکند ۱۵) در صورتی که مایعی که جهت انفوزیون وریدی آماده شده است را در یخچال نگهداری کنند. امکان ایجاد رسوبات در آن وجود دارد اما اگر بعد از خارج کردن از یخچال آن را در درجه حرارت اتاق نگهداریم. بار دیگر کریستال های ایجاد شده حل خواهند شد. ۱۶) بعد از این که داروی موضعی اسیکلوویر در محل مورد نظر مالیده شد باید دست ها به وسیله ی آب و صابون شسته شود. بهتر است به علت این که از انتقال ویروس به دیگران جلوگیری شود. صابون به کار برده شده مایع باشد. ۱۷) اسیکلوویر موضعی که برای درمان ضایعات به کار برده می شود، باید به اندازه ی کافی باشد تا بتوانید به طور کامل تمامی سطح مورد نظر را بپوشاند.
آموزش بیمار – خانواده
۱) اگر حین درمان با این دارو بیمار احساس بهبودی نکرد و یا دچار عوارض جانبی شد باید پزشک را در جریان قرار دهد. ۲) بیمار باید طول مدت درمان را تکمیل کند و از تغییر خودسرانه در ساعت یا میزان و نیز مدت مصرف دارو بپرهیزید. ۳) بیمار باید منطقه ی مبتلا به ضایعه ویروسی را روزانه ۳ تا ۴ بار با آب و صابون بشوید و خشک کند. استفاده از سشوار برای خشک کردن ضایعات مناسب تر است. ۴) در حین درمان با اسیکلوویر موضعی نباید از سایر مرطوب کننده های موجود در بازار در کنار آن استفاده کرد. ۵) مصرف موضعی اسیکلوویر نمی تواند جلو انتقال بیماری به دیگران را بگیرد و احتیاط های لازم باید به عمل آید. ۶) در صورت بروز علایمی از قبیل قرمزی پوست، خارش، کهیر، سرگیجه، احساس عدم تعادل، بی خوابی، بی قراری، گیجی، لرزش دست ها، توهم و تشنج بیمار باید پزشک را مطلع کند. ۷) بیمار باید از مصرف سایر داروها بدون تجویز پزشک خودداری کند. ۸) بیمار می تواند اسیکلوویر خوراکی را با غذا میل کند. ۹) در هنگام وجود شایعات تناسلی، بیمار باید از آمیزش جنسی خودداری کند. ۱۰) اسیکلوویر می تواند سبب حساسیت به نور شود. بیماران باید از قرارگیری طولانی مدت در معرض نور خورشید و سایر منابع پوتو فرابنفش خودداری کرده و از کرم های ضد آفتاب استفاده کنند.
شرایط نگهداری
اسیکلوویر خوراکی را باید به صورت دربسته و به دور از نور و در درجه حرارت ۱۵ تا ۳۰ درجه سانتی گراد نگهداری کرد. پودر اسیکلوویر و همچنین محلول رقیق شده آن را بهتر است در درجه حرارت اتاق و ترجیحاً در درجه حرارت ۱۵ تا ۳۰ درجه سانتی گراد نگهداری کرد. اسیکلوویر موضعی را باید در درجه حرارت ۱۵ تا ۲۵ درجه سانتی گراد نگهداری کرد.
مشخصات اطلاعات شرکت فروشنده این محصول
