گل گاوزبان (Echium) گیاهی است خودرو که اغلب در دامنه کوه های البرز می روید و در حال حاضر نیز به شکل صنعتی کشت می شود. این گیاه دارای گونه های زیادی است و به دلیل خواص دارویی فراوان و گل های زیبا، بسیاری از خانواده ها آن را در باغچه هایشان می کارند. برگ ها و گل ها بخش های مصرفی این گیاه را تشکیل می دهند.

گل گاوزبان یا افعی از تیره گاوزبانیان است. پزشکان سنتی ایران در معالجه بسیاری از امراض از گل گاوزبان استفاده می کردند و نتیجه می گرفتند. پزشکان جدید هم خواص گل گاوزبان را می دانستند و برای دسته ای دیگر از امراض تجویز می نمودند و چون عطاران فرقی بین گل گاوزبان و گیاه گاوزبان قایل نبودند، آنها را به جای هم می دادند، و به همین جهت معالجه آنها نتیجه نمی داد و محققین از اینکه خواص و منافع این گیاه از بین رفته است در تعجب بودند.

گل گاوزبان، فقط گلش فواید طبی دارد، گل گاوزبان لاجوردی و شبیه گل انار بوده و تخم آن مستدیر( حلقوی شکل ) و لعابی است و در کوه های البرز بسیار زیاد یافت می شود.

جوشانده و دم کرده این گیاه حواس پنجگانه را تقویت کرده و بسیار نشاط آور، بازکننده رنگ رخسار، کاهنده غم و اندوه و ضد وحشت و اضطراب است و می تواند حواس پرتی را رفع و تنگی نفس ناشی از آشفتگی ذهنی را بهبود بخشد.

۱-خواص ضد سرطانی

منیزیم موجود در گل گاوزبان ضدسرطان بوده و به دلیل دارا بودن «آلکوالویید» می تواند ضد حساسیت، ضد روماتیسم و ضد التهاب باشد.

این گیاه باعث کاهش تب در بیماری هایی چون سرخک، مخملک، آبله و کهیر می شود.

در برخی کشورها برگ های تازه گل گاوزبان را به علت داشتن مقادیری ویتامین C داخل سالاد می ریزند. گل های تازه این گیاه نیز بویی شبیه خیار دارد و وقتی در آب خیسانده شود و با آب لیمو و شکر مخلوط شود، مصرف آن برای روزهای گرم بسیار نشاط انگیز و خنک کننده است.

۲-تصفیه کننده خون

گل گاوزبان علاوه بر خواص درمانی فوق تصفیه کننده خون، ضداسپاسم، محرک غدد آدرنال، مقوی قلب و عروق، نرم کننده مجاری تنفسی، خلط آور، شیرافزا و مسهل بوده، ولی به دلیل دارا بودن آلکوالویید برای زنان باردار و کودکان مضر است.

دم کرده گل گاوزبان به همراه سنبل الطیب و لیموعمانی یک نوشیدنی نشاط آور و آرام بخش است که استفاده از آن به جای چای و قهوه در مجالس عزاداری برای ایجاد آرامش درونی توصیه می شود.

متخصصان طب گیاهی توصیه می کنند برای استفاده از خواص درمانی گل گاو زبان و سنبل الطیب بویژه ایجاد آرامش و نشاط حداقل هفته ای ۳ بار این دو گیاه را دم کرده و به جای چای نوش جان کنید.

▪ چند توصیه

ـ اگر در حال مصرف داروهای شیمیایی اعصاب هستید و قصد استفاده از گیاهان دارویی را دارید حتما پزشکتان را در جریان بگذارید، چرا که تداخل دارویی ممکن است به ضررتان باشد.

ـ برای خرید گیاهان دارویی به عطاری هایی بروید که محصولاتشان در مجاورت نور آفتاب نباشند . گیاهان باید به صورت کاملا خشک در بسته های بهداشتی پلمب شده و دارای اسم، نشانی، تاریخ مصرف و دیگر مشخصات باشند.

ـ بعد از باز کردن بسته گیاه دارویی، بلافاصله آن را درون یک شیشه دردار و به دور از نور و رطوبت نگهداری کنید.

– از دیگر خواص گل گاوزبان این است که،جویدن برگ تازه گل گاوزبان جهت درمان جوش های چرکی دهان اطفال، برفک، سستی بیخ دندان و رفع حرارت دهان نافع است. مقدار خوراک گل آن دو مثقال تا پنج مثقال می باشد.

– عرق گل گاوزبان جهت امراض سوداوی، وسواس و خفقان مفید است.

– گل گاوزبان دارای منیزیم بوده و از سرطان پیشگیری می کند.

– تحقیقات جدید بیانگر این مطلب هستند که عصاره آبی گل گاوزبان دارویی مؤثر و بی خطر برای درمان بیماران مبتلاء به اختلال وسواسی اجباری می باشد.

– گل گاوزبان دارای موسیلاژ ، فلاونوئید ۱۵/۰درصد و آنتوسیانین با آگلیکون دلفینیدین و سیانیدین به میزان ۳۴/۱۳ درصد و به مقدار ناچیز آلکالوئید از دسته پیرولیزیدین است.

– گل مرغوب گلی است که دارای دم سفید و گلبرگ های بنفش باشد. برگ های تازه گل گاوزبان دارای مقدار زیادی ویتامین C می باشد.

● گل گاوزبان در طب سنتی ایران:

جوشانده و دم‌کرده این گیاه حواس پنجگانه را تقویت کرده و بسیار نشاط‌آور، بازکننده رنگ رخسار، کاهنده غم و اندوه و ضد وحشت و اضطراب است و می‌تواند حواس‌ پرتی را رفع و تنگی نفس ناشی از آشفتگی ذهنی را بهبود بخشد.

مقوی روح و اعضای اصلی بدن بوده، حواس پنج‌گانه یا بهتر بگویم، حواس هجده گانه آدمی را تقویت می‌کند.

شکم را نرم و کیسه صفرا را باز می‌کند، اخلاط سوخته سوداوی را از معده خارج و عوارض آن را از بین می‌برد.

جوشانده آن همراه با داروهای دیگر جهت سرسام (مننژیت)، برسام (ورم پرده دیافراگم)، مالیخولیا، جنون و رفع حواس‌پرتی مفید است.

جوشانده آن نشاط‌آور بوده، رنگ رخسار را باز می‌کند.

سینه را نرم می‌کند، تنگی نفس و درد گلو را شفا می‌دهد.

دلهره و وحشت را از بین می‌برد و غم و غصه را کم می‌کند و برای کسانی که با خود حرف می‌زنند سودمند است.

جوشانده آن با عسل جهت تنگی نفس تجویز شده است.

جویدن برگ تازه آن جهت درمان جوش‌های چرکی دهان اطفال، برفک، سستی بیخ دندان و رفع حرارت دهان نافع است. مقدار خوراک گل آن ۱۰ گرم تا ۵ گرم می‌باشد.

عرق گل گاوزبان جهت امراض سوداوی، وسواس و خفقان مفید است.

دارای منیزیوم بوده و از سرطان پیشگیری می‌کند.

مضرات: گل‌گاو زبان به‌علت داشتن آلکالوئید برای زنان باردار و کودکان مضر است.