مانيتول داروئی با اثر دیورتیک است که در درمان ادم مغزي و افزايش فشار داخل جمجمه و فشار داخل چشم ، تسريع دفع مواد سمي از ادرار و جلوگيري از آسيب كليوي ناشي از آنها و براي پيشگيري و يا درمان فاز كم ادراري در نارسايي حاد كليه استفاده می شود.
مانیتول
مکانیسم اثر

اثر ديورتيك: مانيتول فشار اسموتيك مايع حاصل از فيلتراسيون گلومرولي را افزايش مي‌دهد و بازجذب لوله‌اي آب و الكتروليتها را مهار مي‌سازد و در نتيجه ، موجب افزايش دفع ادرار مي‌شود. اين اثر، دفع ادراري بعضي از داروها را نيز افزايش مي‌دهد. از اين اثر براي جلوگيري از اوليگوري يا نارسايي حاد كليوي يا درمان اين حالات هم استفاده مي‌شود.
همچنين، درمان با اين دارو براي كاهش فشار داخل جمجمه‌اي يا فشار داخل چشم مؤثر است. زيرا مانيتول از طريق بالا بردن اسمولاليتة پلاسما، انتقال آب به داخل مايعات خارج سلولي را افزايش مي‌دهد
فارماکوکینتیک

مانيتول در بخش خارجي سلولي باقي مي‌ماند. متابوليسم اين دارو در كبد بسيار ناچيز است. نيمه عمر مانيتول تقريباً ۱۰۰ دقيقه است كه در نارسايي حاد كليه به ۳۶ دقيقه مي‌رسد.
زمان لازم براي شروع اثر مدر آن ۳-۱ ساعت و براي كاهش فشار مايع مغزي-نخاعي و فشار داخل چشم ۱۵ دقيقه پس از شروع انفوزيون است.
اوج اثر كاهنده فشار داخل چشم ۶۰-۳۰ دقيقه پس از انفوزيون مي‌باشد.
طول اثر كاهنده فشار مايع مغزي-نخاعي ۸-۳ ساعت پس از قطع انفوزيون و طول اثر كاهنده فشار داخل چشم ۸-۴ ساعت است. دفع دارو كليوي است.
موارد مصرف مانیتول

ادم، تحريک ديورز سيستميک در ادم مغزي، کاهش فشار داخل چشمي، بهبود عملکرد کليوى در نارسائى حاد کليه، مسموميت شيميائي
مقدار مصرف مانیتول

اوليگوري، پيشگيري:
بالغين: تزريق وريدى ۴۰۰ـ۳۰۰ mg/kg از محلول %۲۵ـ%۲۰ تا ۱۰۰g از يک محلول %۲۰ـ%۱۵.
فشار داخل چشمى / فشار داخل جمجمه‌اي:
بالغين: تزريق وريدى ۲ـ۵/۱ g/kg از يک محلول %۲۵ـ%۱۵ در مدت ۵/۰ تا ۱ ساعت.
نارسائى کليه:
بالغين: تزريق وريدى ۲۰۰ـ۵۰ g از محلول ۲۰ـ۱۰% طى ۲ـ۱ ساعت، دوز دارو طورى تنظيم شود که برون‌ده آن در حد ۵۰ـ۳۰ mg در ساعت نگهداشته شود.

موارد منع مصرف

بيماران مبتلا به آنوري تثبيت شده كه به مقدار آزمايشي پاسخ نمي‌دهند و بيماران مبتلا به احتقان شديد ريوي، ادم ريوي، نارسايي احتقاني شديد قلب يا از دست رفتن شديد آب بدن (به دليل خطر افزايش بار دستگاه گردش خون )، ادم متابوليك، نارسايي پيشرونده كليوي، خونريزي فعال داخل جمجمه مگر در موارد كرانيوتومي.

عوارض جانبی مانیتول

عوارض جانبي:
ادرارى تناسلي: ديورز زياد، احتباس ادراري، تشنگي
دستگاه عصبى مرکزي: سرگيجه، سردرد، تشنج، افزايش فشار داخل جمجمه‌اى
گوارشي: تهوع، استفراغ، خشکى دهان، اسهال
قلبى عروقي: ادم، ترومبوفلبيت، کاهش فشارخون، افزايش فشارخون، تاکيکاردي، دردهاى سينه‌اى شبيه آنژين، تب، لرز
تنفسي: احتقان ريوي
الکتروليتي: عدم تعادل مايع و الکتروليت، اسيدوز، از دست دادن الکتروليت، دهيدراتاسيون

تداخلات دارویی
توبرامایسین , پلازومایسین

مانيتول ممكن است دفع كليوي ليتيم را افزايش و غلظتهاي سرمي ليتيم را كاهش دهد.
مانيتول ممكن است سميت ناشي از ديژيتال را افزايش دهد. سطح سرمي ديگوكسين بايد پايش شود.
هشدارها

- اين دارو در بيماران مبتلا به اختلال كار كليه بايد با احتياط فراوان تجويز شود. علائم حياتي (از جمله CVP) هر يک ساعت و نيز مقدار مصرف مايعات و دفع آنها، وزن بيمار، عملكرد كليه، تعادل مايعات و غلظتهاي سديم و پتاسيم سرم و ادرار هر روز بايد پيگيري شود.
۲- براي دستيابي به حداكثر كاهش فشار در طول جراحي، بايد دارو را ۵/۱-۱ ساعت قبل از جراحي به بيمار تجويز كرد.
۳- مانيتول بايد به صورت تزريق وريدي و از طريق يك فيلتر in line، با مراقبت كامل از نظر جلوگيري از نشت دارو به بافتهاي اطراف رگ، مصرف شود.
۴- از مصرف دارو همراه با خون تام خودداري شود، زيرا موجب به هم پيوستگي خوني مي‌شود.
۵- محلول مانيتول در درجه حرارت كم معمولاً كريستاليزه مي‌شود. محلولهاي كريستاليزه شده را مي‌توان در ظرف محتوي آب داغ قرار داد و براي حل شدن كريستالها به شدت تكان داد و قبل از مصرف، تا درجه حرارت بدن گرم كرد. محلولهاي حاوي كريستالهاي حل نشده نبايد مصرف شوند.
۶- نبايد بيش از يك ليتر مايع اضافه بر برونده ادراري روزانه تجويز شود.

نکات قابل توصیه

۱- حتي در صورت بروز تشنگي يا خشكي دهان ، همان مقدار تعيين شده مايعات توسط پزشك را بنوشيد.
۲ - به هنگام مصرف مقادير اوليه دارو، وضعيت خود را به آهستگي تغيير دهيد (بخصوص هنگام برخاستن از حالت خوابيده به ايستاده) تا از بروز سرگيجه، به علت افت فشار خون در حالت ايستاده، جلوگيري شود.
۳ - در صورت بروز درد در قفسه سينه يا ساق پاها، تنگي نفس يا آپنه، فوراً به پزشك اطلاع دهيد.
مصرف در سالمندان: بيماران سالخورده و ناتوان ممكن است به مراقبتهاي شديد و مقادير مصرف كمتر احتياج داشته باشند. دفع بيش از حد ادرار موجب افزايش دهيدراسيون و در نتيجه كمي حجم و نيز كمي پتاسيم و سديم خون مي‌شود.
مصرف در كودكان: مقدار مصرف اين دارو در كودكان كوچكتر از ۱۲ سال تعيين نشده است.

مصرف در بارداری

گروه C
مصرف در شیردهی
بي‌ضرري مصرف مانيتول در شيردهي ثابت نشده است