اکسیپامید به گروهی از داروها بنام ادرار آورها تعلق دارد. ادرارآور دارویی است که میزان دفع ادرار را از کلیه ها افزایش می دهد.
اکسیپامید
مکانیسم اثر

اکسیپامید یک داروی ادرارآور با هسته سولفونامید است. اکسیپامید بر روی توبول های حلقوی دیستال اثرمی کند. علاوه بر این ، این ماده اثر مهاری ضعیفی بر روی آنیدراز کربنیک (CA) دارد.
فارماکودینامیک

اکسیپامید یک داروی ضد فشار خون مدر است که از نظر داروئی نه به عنوان تیازید و نه به عنوان یک لوپ دیورتیک قابل توصیف است. اگرچه از نظر ساختاری مشابه کلورتالیدون است ، اما دارای پروفایل فارماکولوژیکی کاملاً متفاوتی با اثر ادرار آوری است که در قسمت دیستال نفرون اعمال می شود.
به عنوان داروی مدر، اکسیپامید از نظر میزان تولید ادرار روزانه به اندازه فورزماید موثر است، اما عملکرد تدریجی و طولانی تری دارد.
فارماکوکینتیک

به دنبال تجویز خوراکی ۲۰ میلی گرم اکسیپامید، حداکثر غلظت پلاسما تا ۳ میکروگرم در میلی لیتر طی ۱ ساعت اتفاق می افتد. فراهمی زیستی مطلق پس از مصرف خوراکی حدود ۷۳٪ است.
اکسیپامید به پروتئین پلاسما بسیار متصل می شود و حجم توزیع آن در حدود ۱۰ لیتر است. پس از تجویز خوراکی یا i.v. نیمه عمر حذف آن ۵ تا ۸ ساعت است. حدود ۹۰٪ از دوز خوراکی یا i.v. با ادرار دفع میشود که ۵۰٪ از دوز دفع شده در ادرار بدون تغییر و ۳۰٪ به عنوان ۰-۰ گلوکورونید دفع می شود.
موارد مصرف اکسیپامید
فشار خون بالا , دیورتیک

-برای درمان فشار خون بالا ، چه به تنهایی و چه به عنوان درمان کمکی در کنار سایر داروهای ضد فشار خون.
-برای استفاده به عنوان دیورتیک
مقدار مصرف اکسیپامید

۱. درمان فشار خون بالا
بزرگسالان: ۱ قرص (۲۰ میلی گرم) در روز ، به عنوان یک دوز در اوایل صبح. هنگام استفاده از اکسیپامید در ترکیب با سایر درمان های فشار خون ، باید همان دوز ۲۰ میلی گرم به عنوان یک دوز در اوایل صبح حفظ شود.
۲. به عنوان ادرار آور
بزرگسالان: در مرحله اولیه درمان دوز معمول ۲ قرص (۴۰ میلی گرم) روزانه در یک نوبت صبح. بسته به پاسخ بیمار، در صورت دستیابی به کنترل کافی ادم ، دوز دارو ممکن است به ۱ قرص در روز کاهش یابد. دوزهای بالاتر ، حداکثر ۴ قرص روزانه (۸۰ میلی گرم) ، ممکن است در موارد مقاوم استفاده شود.
موارد منع مصرف
بارداری , شیردهی , حساسیت به دارو , بیماری آدیسون , نارسایی کلیوی شدید , هیپرکلسمی , اختلالات الکترولیتی , هایپراورسمی

کمبود شدید الکترولیت
حالات پره کوماتوز مرتبط با سیروز کبدی
نارسایی شدید کلیه
حساسیت به اکسیپامید
بیماری آدیسون درمان نشده
هیپرکلسمی
وضعیت پیش- هیپوولمی
هیپراوریسمی علامت دار
بارداری
شیردهی
عوارض جانبی اکسیپامید
هیپومگنزمی , غلظت خون , اضطراب , اسهال , یبوست , سردرد , خشکی دهان , گیجی , تشنج , سرگیجه , تپش قلب , واکنشهای پوستی , تعریق , آنمی آپلاستیک , کاهش فشارخون وضعیتی , حساسیت به نور , آگرانولوسیتوز , کرامپ عضلانی , خواب آلودگی , ترومبوسیتوپنی , خستگی , لکوپنی , پانکراتیت , نفریت , اختلالات بینایی , بی حالی و رخوت , هایپر لپیدمی , دهیدراتاسیون , ترومبو آمبولی , یرقان , کوله تیازیس , افزایش اسید اوریک خون , هیپوکالمی , افزایش گلوکز , آلکالوز , آژیتاسیون , کاهش سدیم خون , نزدیک بینی , ترومبوز , گرفتگی شکمی , واکنش های آنافیلاکتوئید , آرتریت نقرسی , درد فوقانی شکم

هیپوکالمی ،دهیدراتاسیون، هیپوناترمی ، هیپومنیزمی ، آلکالوز هیپوکلرومیک ، بی حالی ، اضطراب ،آژیتاسیون، سردرد ، سرگیجه ، خشکی دهان ، خستگی ، تعریق ، تپش قلب ، افت فشار خون ارتوستاتیک ، ناراحتی فوقانی شکم ، گرفتگی شکم ، اسهال ، یبوست ،اسپاسم و کرامپ عضلات ، افزایش برگشت پذیر مواد نیتروژنه دفع شده از طریق ادرار (اوره ، کراتینین) ، افزایش سطح اسید اوریک سرم ، تحریک آرتروز حاد نقرسی در بیماران مستعد، غلظت خون ، تشنج ، خواب آلودگی ، حالت گیجی ، آنافیلاکتوئید ، دیابت پنهان ممکن است آشکار شود. در بیماران مبتلا به دیابت ، ممکن است سطح گلوکز افزایش یاید، ترومبوز ، آمبولی ، هیپرلپیدمی ، اختلالات جزئی بینایی ، تشدید نزدیک بینی موجود ، پانکراتیت خونریزی دهنده ، کولسیستیت حاد در موارد کوله لیتازیس یا پیش-کوله لیتیازیس ، واکنش های آلرژیک پوستی ، واکنش های حساسیت به نور، ترومبوسیتوپنی ، لکوپنی ، آگرانولوسیتوز ، آنمی آپلاستیک ، یرقان، نفریت حاد بینابینی.
تداخلات دارویی
دروسپیرنون , ترپروستینیل , اسپیرونولاکتون , آمیلوراید , لیتیوم

Lithium, Sultopride, class Ia antiarrhythmics (e. g. quinidine, hydrochinidine, disopyramide),class III antiarrhythmics (e. g. amiodarone, sotalol, dofetilide, ibutilide),phenothiazine (e. g. chlorpromazine, cyamemazine, levomepromazine, thioridazine, trifluoperazine), benzamide (e. g. amisulpride, sulpiride, tiapride), butyrophenones, (e. g. droperidol, haloperidol),bepridil, cisapride, diphemanil, erythromycin i.v., halofantrine, mizolastine, pentamidine, sparfloxacin, moxifloxacin, vincamine i.v., Non-steroidal anti-inflammatory drugs (systemic) including selective COX ۲ inhibitors, high dose salicylic acid, ACE inhibitors, Amphotericin B (i.v.),Gluco- and mineralocorticoids (systemic),Tetracosactide, Stimulating laxatives,Kaliuretic diuretics (e.g. furosemide),ACTH,Carbenoxolone,Penicillin G, Baclofen, Cardiac glycosides, Aminoglycosides, Phenytoin, Carbamazepine, Potassium-sparing diuretics (amiloride, spironolactone, triamterene), Metformin, Iodine-containing contrast media, Tricyclic antidepressants (imipramine-type), neuroleptics, Amifostine, Urological alpha-blockers (alfuzosin, doxazosin, prazosin, tamsulosin, terazosin) and alphablocking antihypertensives, Platinum salts, Calcium (salts), Cyclosporine, tacrolimus, Corticoids, tetracosactide (systemic), Cytostatics (e.g. cyclophosphamide, fluorouracil, methotrexate), Quinidine, Colestipol , cholestyramine , Curare-like muscle relaxants
هشدارها

-در بیماران مبتلا به بیماری کبدی ، درمان با دیورتیک های تیازید و مواد مرتبط با آن ممکن است باعث انسفالوپاتی کبدی شود.
-برخی از موارد حساسیت به نور در هنگام استفاده از داروهای ادرار آور تیازیدی گزارش شده است.
-در صورت استفاده مزمن از عوامل ادرار آور، ممکن است یک سندرم شبه بارتر ایجاد شود.
-بیماران مبتلا به شکل ارثی و نادر عدم تحمل فروکتوز، سوء جذب گلوکز-گالاکتوز یا عدم تحمل ساکارز - ایزومالتوز نباید اکسیپامید مصرف کنند.
-در بیمارانی که هیپرتروفی پروستات دارند ممکن است افزایش خطر ابتلا به احتباس ادراری رخ دهد.
-همانند سایر داروهای ادرار آور، ممکن است در طی درمان طولانی مدت با اکسیپامید هیپوکلمی رخ دهد. جایگزینی پتاسیم ممکن است ضروری باشد، به ویژه در بیماران مسن که مقدار کافی پتاسیم دریافت نمی کنند.
-افراد با فاصله QT طولانی مادرزادی یا ایاتروژنیک در میان گروه بیماران پر خطر هستند. وجود هیپوكالمی و برادیكاردی باعث بروز آریتمی شدید ، به ویژه تورسادس دی پوینت كشنده (تاكیكاردی بطنی پلی مورفیک) می شود.
-درمان با داروهای ادرار آور تیازیدی و داروهای مرتبط ممکن است باعث کاهش دفع کلسیم در ادرار و افزایش جزئی موقتی سطح پلاسمایی کلسیم شود.
-بیماران مبتلا به هایپراوریسمی ممکن است افزایش ابتلا به آرتریت حاد نقرس داشته باشند.
-هیپوولمی ناشی از از دست دادن آب و سدیم مرتبط یا دیورتیک در شروع درمان منجر به کاهش فیلتراسیون گلومرولی می شود. این ممکن است باعث افزایش نیتروژن اوره خون (BUN) و کراتینین سرم شود. این نارسایی عملکردی موقت کلیه در افراد با کلیه سالم بدون عواقب باقی می ماند ، اما ممکن است شرایط پیش ازنارسایی کلیوی را فراهم کند.
-در موارد تعادل الکترولیتی جبرانی مقاوم به درمان، درمان باید قطع شود.
نکات قابل توصیه

- اگر در طول درمان واکنش حساسیت به نور رخ داد، اکسیپامید باید قطع شود. اگر نتوان از تجویز مجدد درمان خودداری کرد، باید از ناحیه ای از پوست که در معرض نور خورشید یا اشعه UVA مصنوعی قرار میگیرد، محافظت شود.
- مانند تمام عوامل ضد فشار خون ، در بیماران با تصلب شرایین شدید کرونر یا مغزی مراقبت لازم است.
- سطح سدیم پلاسما باید قبل از شروع درمان و در فواصل منظم در طول درمان کنترل شود.
- الکترولیت های سرم (به ویژه پتاسیم ، سدیم ، کلسیم) ، بی کربنات ، کراتینین ، اوره ، اسید اوریک و قند خون باید به طور منظم کنترل شوند.
- هایپوولمی یا کمبود آب و همچنین اختلالات عمده الکترولیتی یا اختلالات در تعادل اسید و باز باید کنترل و تنظیم شود.
- قبل از معاینه احتمالی عملکرد غده پاراتیروئید ، درمان با اکسیپامید باید قطع شود.
-خصوصاً در بیماران دیابتی مبتلا به هیپوكالمی همراه ، سطح قند خون باید با دقت کنترل شود.
- تیازید و ترکیبات وابسته فقط در عملکرد طبیعی یا جزیی ترین اختلال عملکرد کلیوی کاملاً موثرهستند. در بیماران مسن ، مقدار کراتینین سرم باید با توجه به سن ، وزن و جنس بیمار مربوطه تنظیم شود.
مصرف در بارداری
ممنوع است

هیچ تجربه ای در خصوص استفاده از اکسیپامید در دوران بارداری وجود ندارد. در مطالعات حیوانی ، اثرات توکسیک تولید مثلی رخ داده است.
دیورتیک های تیازیدی از جفت عبور کرده و ممکن است منجر به تغییرات الکترولیت ، افت قند خون و همچنین کم خونی همولیتیک و ترومبوسیتوپنی در کودک متولد نشده یا نوزاد شود. هیچ داده ای در مورد عبور جفتی اکسیپامید در دسترس نیست.
به دلیل خواص فارماکولوژیکال، اصولاً داروهای ادرار آور مانند اکسیپامید در دوران بارداری منع مصرف دارند.
مصرف در شیردهی
از آنجا که مشخص نیست آیا اکسیپامید به شیر مادر ترشح می شود یا خیر، در دوران شیردهی منع مصرف دارد.
اشکال دارو اکسیپامید