فارماکولوژی
فنتانیل به عنوان یک آگونیست با گیرنده های شبه تریاک پیوند می یابد و بر احساس درد تأثیر می گذارد و از این طریق اثر ضد درد خود را برای دردهای متوسط تا شدید اعمال می کند.اثرات این دارو در تضعیف CNS و دستگاه تنفس مانند مرفین است.اثرات خواب آور این دارو بسیار کم است و به ندرت موجب آزادسازی هیستامین می شود.
فارماکوکینتیک:
جذب: شروع اثر دارو بعد از تزریق وریدی سریع است . حداکثر غلظت دارو طی ۱۵-۵ دقیقه و حداکثر اثر ضد درد آن طی۵/۰ ساعت حاصل می شود. طول مدت اثر دارو ۲-۱ ساعت است.
پخش: انتشار مجدد دارو ، دلیل اصلی کوتاه بودن اثر ضد درد فنتانیل شناخته شده است.
متابولیسم: فنتانیل در کبد متابولیزه می شود.
دفع: به صورت داروی تغییر نیافته و متابولیت از طریق ادرار دفع می شود.
موارد مصرف:
• قبل از جراحی
• داروی کمکی در بیهوشی عمومی
• ضد درد بعد از عمل جراحی
• درد زایمان
• داروی کمکی در بی حسی موضعی
موارد منع مصرف:
حساسیت مفرط شناخته شده به دارو
احتیاط:
آریتمی فوق بطنی یا برادیکاردی ، ضربه مغزی یا افزایش فشار داخل جمجمه ، دوران بارداری و شیردهی ، اختلال عملکرد کبدی یا کلیوی ، بیماریهای ریوی مانند آسم یا بیماری انسدادی مزمن ریوی ، اختلالات تشنجی ، بیماران سالخورده یا ناتوان ، در موارد جراحی مجاری صفراوی ، بیماران مستعد ابتلای وابستگیهای روحی یا جسمی ، بیمارانی که که تحت درمان با داروهای مهار کننده مونوآمین اکسیداز می باشند.
تداخلات دارویی:
مصرف همزمان با سایر داروهای تضعیف کننده CNS (داروهای ضد درد مخدر، بیهوش کننده های عمومی ، ضد هیستامین ها ، فنوتیازین ها ، باربیتورات ها ، بنزودیازپین ها و داروهای خواب آور- آرام بخش ، ضد افسردگی های سه حلقه ای ، فرآورده های حاوی الکل و داروهای شل کننده عضلانی) اثرات تضعیف کنندگی CNS ، دستگاه تنفسی ، آرام بخشی و کاهندگی فشار خون فنتانیل را تشدید می کند.مصرف همزمان با سایمتیدین ممکن است اثر تضعیف کنندگی CNS و دستگاه تنفسی را افزایش دهد. مصرف همزمان فنتانیل با داروهای دیگری که به طور گسترده در کبد متابولیزه می شوند مانند ریفامپین ، فنی توئین و دیگوکسین ، ممکن است موجب تجمع دارو و تشدید اثرات آن شود. مصرف همزمان با داروهای آنتی کولینرژیک ممکن است موجب انسداد فلجی روده شود. مصرف مقادیر زیاد فنتانیل با دیازپام ممکن است موجب کاهش فعالیت دستگاه قلبی- عروقی گردد.
عوارض جانبی:
قلبی – عروقی : تاکیکاردی، برادیکاردی ، طپش قلب ، افزایش یا کاهش فشار خون ، شوک ، ایست قلبی – ریوی
پوست : برافروختگی ، بثورات پوستی ، خارش ، درد محل تزریق ، تعریق بیش از حد
دستگاه گوارش : خشکی دهان ، بی اشتهایی ، اسپاسم مجاری صفراوی ، انسداد فلجی روده ، تهوع ، استفراغ ، یبوست
ادراری- تناسلی : احتباس ادرار یا اختلال در ادرار کردن ، کاهش میل جنسی
سایر عوارض : آپنه ، کاهش فعالیت دستگاه تنفسی ، سفتی عضلات اسکلتی (بویژه دیواره قفسه سینه)، تاری دید
*توجه : در صورت بروز حساسیت مفرط ، حملات تشنجی یا آریتمی قلبی خطرناک، باید مصرف دارو قطع گردد.