اعتیاد به موادمخدر (اپیوئید) مانند مورفین ،کوکائین وموادمحرک مانند نیکوتین امروزه یکی از بزرگترین مشکلات جوامع انسانی است که هزینه های زیادی را به اقتصاد تحمیل می نماید. مصرف مداوم این مواد باعث تغییرات کوتاه مدت و دائم در شبکه های عصبی شده و باعث تحریک گیرنده های عصبی مانند دوپامین ، سروتونین ، نور اپینفرین وگابا می شود. تغییرات پایدار ایجاد شده در مغز براثر استفاده از اپیوئیدها و مواد محرک باعث اعتیاد و یا وابستگی می شود .مشکل ایجاد شده پس از توقف استفاده از این مواد را سندروم پس گیری یا محرومیت گویند. علائم سندروم محرومیت شامل علائم فیزیکی مانند تهوع، تعریق، گشادی مردمک، تاکی کاردی، دل درد، کاهش اشتها، دردهای عضلانی و مفصلی، علائم عصبی مانند درد، بی خوابی، اضطراب و افسردگی می باشد. استعمال سیگار به عنوان عامل مهم بیماریهای قلبی عروقی ،بیماریهای ریوی وسرطان ریه شناخته شده است.بنابراین میتوان گفت وابستگی به نیکوتین موجوددرسیگار شایعترین ، کشنده ترین وپرهزینه ترین ودر عین حال قابل درمانترین نوع وابستگی به مواد میباشد.امروزه استفاده از داروهای گیاهی بر فعالیت های بیوشیمیائی بدن اثر گذاشته و برای مراحل مختلف ترک اعتیاد با عوارض وهزینه کمتر جایگزین مناسبی برای داروهای شیمیائی میباشد (۱).

کپسول و شربت رها فرآورده ای است که حاوی گیاهان زرشک، اسپند، سنبل الطیب و بابونه می باشد و به خوبی علائم ترک اعتیاد به اپیوئیدها وسیگاررا کنترل می نماید. به وضوح روشن است که سیستم مزولیمبیک دوپامین مسیر اصلی است که باعث وابستگی می شود. اپیوئیدها ونیکوتین با اثر بر ناحیه ونترال تگمنتال(VT) و افزایش فعالیت دوپامین سبب وابستگی فیزیولوژیک می شوند. عصاره زرشک با اثر مهاری بر رسپتورهای ان- متیل- دی آسپارتات (NMDA) سبب کاهش فعالیت سیستم دوپامینرژیک شده و کاهش تمایل به مورفین را سبب می شود. در واقع بربرین موجود در عصاره زرشک به ‌عنوان آنتاگونیست دوپامین عمل نموده و سبب کاهش علائم سندروم محرومیت می‌شود (۲و ۳). در مطالعه ای اثر عصاره آبی و الکلی میوه بربریس ولگاریس و ماده موثره آن (بربرین)، بر سندروم محرومیت از مورفین، در موش ها و فعالیت حرکتی موش مورد بررسی قرار گرفت. نتایج به دست آمده از این تحقیق ثابت می کند که عصاره زرشک نقش قدرتمندی را در تقویت اثر مهاری بر نورون ها و کاهش وابستگی به مورفین و کاهش فعالیت حرکتی ایفا می نماید (۴). گیاه اسپند موجود در فرآورده رها نیز حاوی آلکالوئید هارمالین بوده که به عنوان مهارکننده مونوآمین اکسیداز) ( MAOمیباشد و باعث بهبود علائم ترک می شود. هارمالین به عنوان موثرترین آلکالوئید گیاه اسپند به دلیل تشابه ساختاری با سروتونین تمایل زیادی به اتصال با گیرنده سروتونین که در سطح غشاء نورونهای سیناپسی در مغز است را دارد. مطالعات انجام گرفته نشان داده است که هارمالین بر نواحی وسیعی از سیستم اعصاب مرکزی اثر داشته است که از آن جمله می توان نورون های تحت تأثیر سیستم بویایی ولیمبیک، هیپوتالاموس و هیپوکامپ را نام برد. تغییر فعالیت گیرنده های سروتونین یا دوپامین در ساقه مغز که توسط هارمالین ایجاد می شود، می تواند در تغییر رفتارهای حیوان موثر باشد. در راستای همین دارو مشخص شده است که سیستم سروتونرژیک مغز با تأثیر بر مخچه می تواند بر فعالیت های حرکتی حیوان موثر باشد (۵و۶). مونوامین اکسیداز آنزیمی است که سبب متابولیسم سروتونین ،نوراپی نفرین ودوپامین میشودوافزایش آن همراه با افسردگی خواهدبود. دود سیگار باعث مهار آنزیم مونواکسیداز شده وفرد احساس خوشی دارد.در ترک سیگار میزان این آنزیم افزایش یافته ، به همین دلیل دچار عصبانیت وتحریک پذیری میشود(۷).سنبل الطیب موجود در فراورده رها به درمان بی خوابی واضطراب ناشی از ترک کمک می نماید. والرنیک اسید و والرنول موجود در سنبل الطیب سبب تشدید پاسخ به رسپتورهای GABA خصوصاً رسپتور A شده و نه تنها اضطراب را کاهش می دهد، حتی در دوز های بالاتر اسپاسم عضلانی را نیز کاهش می دهد. عصاره هیدروالکلی بابونه موجود دراین فرآورده حاوی اپی ژنین و کریسین بوده و سبب بهبود خواب در سندرم ترک می شود (۶). باتوجه به مکانیسهای بیان شده، مواد موثره موجود در کپسول ویا شربت رها نقش جانشینی بر گیرنده های اپیوئیدی داشته و می تواند علا یم ترک اعتیاد به سیگار و نیز دخانیات را مهار نماید.