پرفشاری خون(هایپرتانسیون) یکی از مهمترین مشکلات کشورهای پیشرفته و در حال توسعه و علت مرگ و میر ثانویه به کاردیوپاتی، سکته مغزی و نارسایی کلیه ناشی از عوارض عروقی میباشد. به طور کلی ۵۴-۱۸ درصد از جمعیت جهان و بر اساس نتایج یک بررسی ۷/۲۹-۶/۲۴ درصد از ساکنین تهران مبتلا به پرفشاری هستند. به طور کلی شیوع پرفشاری خون در ایران ۲۱/۲۶ درصد گزارش شده که در آقایان مسنتر شیوع بیشتری دارد و هر سال افزایش سن، با ۰۷۰/۱ برابر خطر بیشتر ایجاد پرفشاری خون همراه است. بر اساس گزارش سال ۲۰۱۴ انجمن قلب آمریکا، حدود ۹/۷۷ میلیون نفر از بالغین(۱ نفر از هر ۳ نفر) در آمریکا مبتلا به پرفشاری خون هستند. طی ۳ دهه گذشته، به تعداد افراد مبتلا به پرفشاری خون کنترل نشده در جهان حدود ۱ میلیارد نفر اضافه شده است.
کنترل پرفشاری خون با دارو؛ ناتوانی و مرگ و میر ناشی از عوارض قلبی عروقی را کاهش و از خونریزی مغزی و نارسایی کلیه پیشگیری میکند. در حال حاضر ۶ گروه از داروهای صناعی به عنوان داروهای کاهش دهنده فشارخون مورد استفاده قرار می گیرند اما عوارض جانبی نامطلوبی ایجاد میکنند. این گروههای دارویی عبارتند از: دیورتیکها، آنتی آدرنرژیکها، متسعکنندههای عروقی، آنتاگونیستهای کلسیم،آنتاگونیستهای گیرندههای آنژیوتانسین و مهارکنندههای آنزیم تبدیل کننده آنژیوتانسین [(Angiotensin Converting Enzyme (ACE].
طی سالیان زیاد و در کشورهای مختلف از عصاره آبی گیاه چای ترش برای درمان اختلالات گوارشی و هایپرکلسترولمی و به عنوان دیورتیک، تعریق آور(diaphoretic) و آنتی هایپرتانسیو استفاده شده است.
بررسیهای فارماکولوژیک نشان دادهاند که اثر چای ترش در کاهش فشار خون احتمالاً توسط یک اثر دیورتیک و مهار آنزیم تبدیل کننده آنژیوتانسین ایجاد میشود. اثر دیورتیک چای ترش ممکن است بواسطه آزاد شدن اکسید نیتریک باشد. کوئرستین موجود در این گیاه روی اندوتلیوم عروق اثر کرده و موجب آزاد شدن اکسید نیتریک شده و با افزایش فیلتراسیون کلیه اتساع عروق کلیوی را موجب میشود. از طرفی نتایج یک بررسی نشان میدهد کهعصاره چای ترش متابولیسم را بهبود بخشیده ودارای اثرات ضدالتهاب و آنتیاکسیدان است و به طورقابل توجهی فشار خون را در انسان و رت کاهش میدهد لذا در مقایسه با مکانیزمهایی چون اثرات آنتیاکسیدان، ضدالتهاب و بهبود عملکرد اندوتلیوم؛ مکانیزمهای دیورز و مهار آنزیم تبدیل کننده آنژیوتانسین۱، اهمیت کمتری دارند. لازم به ذکر است در مقایسه با سایر عصارههای تهیه شده از چای ترش، عصاره آبی دارای بیشترین اثرات آنتیاکسیدان است. علاوه بر اثرات اثبات شده کاهش دهنده فشارخون، استفاده از عصاره چای ترش برای درمان دیس لیپیدمی بیماران مبتلا به سندروم متابولیک توصیه شده است. عصاره چای ترش دارای اثرات آنتیباکتریال، آنتیاکسیدان، دیورز، محافظ کبد و کلیه، کاهش دهنده کلسترول، قندخون و فشارخون است. این اثرات ممکن است ناشی از فعالیت آنتیاکسیدان قوی، مهار آلفا گلوکوزیداز و آلفا آمیلاز، مهار آنزیم تبدیل کننده آنژیوتانسین و تأثیر مستقیم گشادکننده عروق یا تنظیم کانالهای کلسیم باشد.
احتمالاً اسیدهای فنولیک(به ویژه protocatechuic acid)، اسیدهای ارگانیک(hydroxycitricacidوhibiscusacid) وآنتوسیانینها (delphinidin-۳-sambubiosideوcyanidin-۳-sambubioside) در بروز این اثرات نقش دارند.
به منظور مقایسه اثر آنتیهایپرتانسیو و تحمل یک عصاره استاندارد از چای ترش با کاپتوپریل، طی یک کارآزمائی بالینی تصادفی کنترل شده؛ بیماران ۳۰ تا ۸۰ ساله مبتلا به هایپرتانسیون تشخیص داده شده که به مدت حداقل یک ماه قبل از ورود به مطالعه تحت درمان با داروهای کاهش دهنده فشارخون نبودند به مدت ۴ هفته دَم کرده تهیه شده از ۱۰ گرم کاسبرگ گل خشک چای ترش در نیم لیتر آب (حاوی ۶/۹ میلیگرم آنتوسیانین) را روزانه قبل از صبحانه یا ۲۵ میلیگرم کاپتوپریل را ۲ بار در روز مصرف نمودند. متغیرهای پیامد شامل تحمل، اثر بخشی درمانی (کاهش فشار دیاستولی به میزان حداقل ۱۰ میلیمتر جیوه) و در مورد گروه استفاده کننده از چای ترش (گروه تجربی) تغییر الکترولیتهای ادرار بود. ۹۰ بیمار وارد مطالعه شدند، ۱۵ نفر به دلایل غیر پزشکی از مطالعه خارج شدند و تجزیه وتحلیل اطلاعات ۷۵ بیمار صورت گرفت. بر اساس نتایج این بررسی؛ چای ترش توانست فشار خون سیستولی را از ۱۳۹.۰۵ به ۱۲۳.۷۳میلیمتر جیوه (۰.۰۳>pANOVA) و فشار خون دیاستولی را از ۹۰.۸۱ به ۷۹.۵۲میلیمتر جیوه برساند(۰.۰۶>pANOVA). در پایان مطالعه اختلاف قابل توجهی بین فشار خون اندازهگیری شده در دو گروه درمانی وجود نداشت(۰.۲۵>pANOVA). میزان اثربخشی درمانی با چای ترش ۰.۷۸۹۵ و با کاپتوپریل ۰.۸۴۳۸(۰.۵۶۰
به منظور مقایسه اثر درمانی، تحمل، ایمنی مصرف، تأثیر روی الکترولیتهای سرم و مهار ACE، داروی گیاهی تهیه شده از عصاره خشک کاسبرگ چای ترش با لیزینوپریل در مبتلایان به پرفشاری خون، یک کارآزمائی بالینی دو سو بیخبر کنترل شده تصادفی روی بیماران هر دو جنس سنین ۲۵ تا ۶۱ سال مبتلا به هایپرتانسیون مرحله IوII اجرا گردید. بیماران به مدت ۴ هفته روزی۲۵۰میلیگرم آنتوسیانین تام در هر دوز یا ۱۰ میلیگرم لیزینوپریل را دریافت نمودند. متغیرهای پیامد مشتمل بودند بر: اثربخشی (کاهش فشارخون دیاستولی حداقل برابر با ۱۰میلیمتر جیوه)، ایمنی مصرف (فقدان تغییرات پاتولوژیک در تستهای بیوشیمیایی عملکرد کبد و کلیه)، تحمل (عدم وجود عوارض جانبی شدید)، اثر روی الکترولیتهای سرم و اثر روی فعالیت ACE.۱۹۳ نفر وارد مطالعه شدند [۱۰۰ نفر در گروه تجربی(چای ترش)] اما آنالیز متغیرهای پیامد در ۱۷۱ نفر صورت گرفت. بر اساس نتایج این بررسی در گروه چای ترش فشار خون از ۱۴۶.۴۸/۹۷.۷۷ به ۱۲۹.۸۹/۸۵.۹۶میلیمتر جیوه کاهش یافت و به کاهش مطلق ۱۷.۱۴/۱۱.۹۷میلیمتر جیوه رسید(p<۰.۰۵، ۱۱.۵۸/۱۲.۲۱%). در گروه چای ترش اثر بخشی درمانی۱۲/۶۵ درصد و تحمل و ایمنی مصرف ۱۰۰درصد بود. کاهش فشارخون و اثربخشی درمانی چای ترش کمتر از لیزینوپریل بود(p<۰.۰۵). در گروه چای ترش کلر سرم از ۹۱.۷۱به ۹۵.۱۳میلیمول در لیتر رسید (۰.۰۰۰۱=p). میزان سدیم کاهش یافت (از۱۳۹.۰۹ به ۱۳۷.۳۵، ۰.۰۱= p) ولی پتاسیم تغییری نکرد. فعالیت ACE پلاسما توسط عصاره چای ترش مهار شد و از ۴۴.۰۴۹ به ۳۰.۱ واحد رسید (us، ۰.۰۰۰۱=p). محققین نتیجه گرفتند که عصاره چای ترش اثرات آنتیهایپرتانسیو مهمی را با طیف وسیعی از تحمل و ایمنی مصرف نشان میدهد، همچنین فعالیت ACE پلاسما را به میزان قابل توجهی کاهش داده و موجب کاهش سدیم سرم بدون تغییردر پتاسیم میشود.