بیماری‌های اسهالی همچنان به عنوان یک علت اصلی برای ناتوانی و مرگ و میر در سرتاسر جهان مطرح هستند. اولین اقدام در درمان اسهال؛ تأمین آب و الکترولیت‌هاست و سایر اقدامات در راستای کاهش علائم بیمار از جمله تهوع، استفراغ، دل پیچه و کاهش مدت بیماری است. تعدادی از مطالعات با تحقیق روی فعالیت بیولوژیک ترکیبات استخراج شده از گیاهان با مکانیزم‌های آنتی‌اسپاسمودیک، تأخیر در ترانزیت روده، مهار حرکات روده، تحریک جذب آب یا کاهش ترشح الکترولیت‌ها؛ استفاده از گیاهان دارویی ضداسهال را تأیید نموده‌اند. ترپن‌ها و ترپنوئیدهای موجود در اسانس مرزه دارای اثرات ضداسپاسم و آنتی‌میکروبیال هستند لذا می‌توان آن را در اسهال‌های میکروبی نیز به کار برد.

مطالعات فارماکولوژیک

در مقایسه اثر آنتی‌اسپاسمودیک اسانس مرزه با اثر آتروپین و دی‌سیکلومین در انقباضات ایجاد شده توسط KCl و استیل‌کولین در ایلئوم ایزوله رت؛ مشخص گردید که اسانس مرزه دارای اثر شل‌کننده (relaxant) عضلات صاف ایلئوم رت می‌باشد. همچنین اسانس مرزه اسهال ایجاد شده توسط روغن کرچک در موش را مهار می‌کند.

کارآزماییهای بالینی

در یک کارآزمائی بالینی دو سو بی‌خبرکنترل شده، ۷۱ بیمار مبتلا به اسهال نوع I در محدوده سنی ۱۰ تا ۶۵ سال؛ به صورت تصادفی در ۲ گروه قطره خوراکی لومکس(۳۹ نفر) یا دارونما (۳۲ نفر) برای یک دوره ۳ روزه مورد بررسی قرار گرفتند. دوز مصرفی ۲۰ قطره ۳ بار در روز بود و بیماران۲۴، ۴۸ و ۷۲ ساعت پس از پذیرش اولیه پیگیری شدند و تجزیه و تحلیل آماری داده‌ها با نرم افزار SPSS صورت گرفت. بر اساس نتایج این بررسی؛ میانگین زمان قطع اسهال در گروه دریافت‌کننده لومکس ۳/۱۷ ساعت و نسبت به گروه دریافت‌کننده دارونما (۳/۳۵ ساعت) معنی‌دار بود(P=۰.۰۱۳). بعد از ۴۸ ساعت، تعداد دفعات اسهال در گروه دریافت‌کننده لومکس کمتر و از نظر آماری نسبت به دارونما معنی‌دار بود(P=۰.۰۰۳). همچنین ۲۴ ساعت بعد از شروع درمان فراوانی دل‌پیچه در مصرف‌کنندگان قطره خوراکی لومکس ۴/۱۵% و در گروه دارونما ۶/۴۰‌% بود(P=۰.۱۶). نتایج این تحقیق ارزش قطره خوراکی لومکس در برطرف نمودن علائم اسهال را نسبت به دارونما مشخص کرد. با توجه به تحقیقات انجام شده، لومکس یک فرآورده ضداسهال زود اثر و بدون عارضه است.

در دیگر کارآزمایی بالینی دوسو بی‌خبر تصادفی کنترل شده،۵۶ نفر از بیماران مبتلا به اسهال نوع I در محدوده سنی ۱۰ تا ۶۵ سال؛ به صورت تصادفی در ۲ گروه کپسول نرم لومکس(۲۹ نفر) یا دارونما (۲۷ نفر) قرار گرفتند تا به مدت ۳ روز هر ۸ ساعت یک عدد کپسول نرم میل نمایند. بیماران ۲۴، ۴۸ و ۷۲ ساعت بعد از شروع بررسی مورد ارزیابی قرار گرفتند و اطلاعات حاصل با استفاده از آزمون‌های آماری t و Mann-Whitney مورد تحلیل قرار گرفت. بر اساس نتایج این بررسی؛ میزان بهبودی اسهال در ۲۴ ساعت اول در گروه کپسول نرم لومکس ۶۳% و در گروه دارونما ۹/۲۵‌% بود و این اختلاف از نظر آماری معنی‌دار مشاهده شد(P=۰.۰۱۳). این تفاوت ۴۸ و ۷۲ ساعت بعد از شروع بیماری نیز معنی‌دار بود (به ترتیب ۰۰۱/۰ P<و ۰۵۸/۰=P). فراوانی دل‌پیچه ۲۴ ساعت بعد از شروع درمان در گروه کپسول نرم لومکس ۷/۳۵% و در گروه دارونما ۶۸% بود.(P=۰.۰۵۸). از نظر فراوانی دل‌پیچه، ۴۸ ساعت بعد از اولین مراجعه اختلاف معنی‌داری بین گروه دریافت‌کننده کپسول نرم لومکس و گروه دارونما وجود داشت(P<۰.۰۰۱). در مورد تعداد دفعات اجابت مزاج، ۴۸ ساعت بعد از مراجعه اختلاف معنی‌داری بین دو گروه مشاهده گردید (P<۰.۰۰۱) و در گروه کپسول نرم لومکس به نحو بارزی کمتر بود. میانگین زمان قطع اسهال در گروه کپسول نرم لومکس ۶/۲۲±۷/۲۵ ساعت و در گروه دارونما ۷/۲۵±۲/۵۰ ساعت بود و این اختلاف از نظر آماری معنی‌دارمشاهده شد (P<۰.۰۰۱)؛ زمان قطع دل پیچه در گروه دارونما۵/۲۱‌‌±۲۴ ودر گروه کپسول نرم لومکس ۱۲± ۸/۱۰ ساعتبود(P=۰.۰۳۸).نتایج این تحقیق ارزش داروی گیاهی کپسول نرم لومکس را در برطرف کردن علائم اسهال نسبت به دارونما مشخص نمود.