مرجان آبنباتی، شیپوری یا چشم‌ گاوی (گونۀ Caulastrea furcata) مرجانی بزرگ و سنگی از خانوادۀ مِرولینیده (Merulinidae) است، که امروزه در محدودۀ اوقیانوسی هند و آرام از سومالی و ماداگاسکار (شرق) تا سامواس، از شمال تا ریوکیو و جنوب تا کالِدونیای جدید پراکندگی دارد.

پراکنش جغرافیایی مرجان شیپوری ▲

ساختار اسکلتی این مرجان از ساقه‌های لوله‌ای (به طول ۲ تا ۶ و قطر ۱ تا ۲ سانتی‌متر) تشکیل شده است که دهانه‌های ستاره‌ای در نوک آنها قرار دارند. لبۀ بالایی بافت ساقه‌ها کمی‌متورم شده، به دهانۀ شیپور یا زنگوله شباهت پیدا می‌کند که عامل نامگذاری این گونه شده است.

شیارهای اسکلتی سفیدرنگی به نام سِپتا (septa) در دیوارۀ ساقه‌ها و دهانۀ آنها وجود دارند که در این گونه، نامنظم (برخی ضخیم تر از سایرین) هستند. مانند سایر مرجانهای کلونی‌ساز، کلونی‌های مرجان شیپوری از چند پولیپ بزرگ تشکیل شده‌اند. هر پولیپ دارای شاخک‌های نسبتاً کوتاهی است که غذا را به دهان مرکزی خود هدایت می‌کند (در تصویر ذیل با فلش‌های قرمز مشخص شده‌اند). سپس غذا در حفرۀ کیسه‌مانند بدن هضم می‌شود.

پولیپ‌ها اغلب به رنگ قهوه‌ای و مرکز آنها سبز نئونی است؛ اگرچه رنگ‌های زرد، خاکستری متالیک و قهوه‌ای مایل به سبز هم در این گونه دیده می‌شوند. مرجان شیپوری در اسارت به رنگ‌های آبی، زرد و قرمز کبود (همگی با مرکز پولیپ سبزرنگ) نیز کشت و تکثیر شده است و بیشترین مرجانی است که آکواریست‌ها آن را نگهداری می‌کنند.

فقط قسمت‌های بالایی مرجان، زنده است. با گذشت زمان، هر پولیپ به آرامی‌اسکلت خود را ته‌نشین می‌کند و قسمت زنده را به طرف نور خورشید قرار می‌دهد. این مرجان‌ها، با ادامۀ رشد، خوشه‌هایی گنبدی شکل تشکیل می‌دهند.

محیط زندگی:

مرجان‌های شیپوری معمولاً در دامنه‌های صخره‌های محافظت شده یافت می‌شوند که بستر آن تاحدی ماسه‌ای باشد. در چنین زیستگاهی، جمعیت‌های تک‌گونه‌ای گسترده‌ای از این مرجان، گاهی اوقات حتی در وسعتی بیش از پنج متر شکل می‌گیرد. حضور مرجان‌های شیپوری تا عمق حداقل ۳۰ متر ثبت شده است؛ آنها ممکن است در تالاب‌ها هم یافت شوند.

تغذیه:

مرجان‌های شیپوری معمولاً بیشتر مواد مغذی مورد نیاز خود را از فتوسنتز جلبک‌های تکسلولی به نام زوکسانتیلا (Zooxanthellae) که در بافت‌شان زندگی می‌کنند، بدست می‌آورند؛ اگرچه این مرجان از زئوپلانکتون‌ها و ذرات غذایی معلق در آب نیز تغذیه می‌کند.

زادآوری:

مرجان‌های بزرگ پولیپی، هرمافرودیت (دو جنس در یک ارگانیسم) هستند و می‌توانند هم به روش جنسی و هم غیرجنسی تولید مثل کنند.

روش جنسی در طبیعت، با آزاد کردن تخم‌ها و اسپرم‌ها به طور همزمان رخ می‌دهد. در نتیجۀ این فرآیند، یک تخم بارور می‌شود که سپس به صورت یک لارو مسطح مژه‌دار معلق در می‌آید. آنها در برابر شکار شدن بسیار آسیب‌پذیر هستند و تعداد کمی زنده می‌مانند. سرانجام لاروها بر روی بستر مستقر و سپس تبدیل به پولیپی ریز می‌شوند که شروع به ترشح کربنات کلسیم می‌کند و به مرجان تبدیل می‌شود.

در روش غیرجنسی، هنگامی‌که ساقه‌ها به اندازۀ بالغ خود می‌رسند، متوجه می‌شوید که مقطع یک ساقۀ گرد شروع به تغییر شکل به حالت بادام زمینی (مانند عدد ۸) می‌کند، تا کم کم به دو ساقه با مقطع گرد تقسیم شود؛ در تصویر فوق، پولیپ سمت راستی (که سه فلش روی آن رسم شده) را در این حالت می‌بینید.

پولیپ‌های مرجان شیپوری با این روش منحصر به فرد تقسیم می‌شوند و به تکثیر خود ادامه می‌دهند. هر پولیپ وقتی بالغ شد، به مرور از وسط از هم جدا می‌شود تا پولیپ‌های حاصل به آرامی‌شروع به ساخت خانه مرجانی خود کنند.

در اسارت، مرجان‌های شیپوری با قطعه قطعه شدن و همچنین جوانه زدن تکثیر می‌شوند. (هنگامی‌ که یک پولیپ به پولیپ‌های بیشتری تقسیم می‌شود، پولیپ‌های دختر به صورت شاخه‌های جدید جوانه می‌زنند). تکثیر آنها با این روش، بسیار ساده است:

شاخه‌ای را که سر پولیپ در آن قرار دارد، با تیغۀ برش استخوان یا چیزی که تمیز و سریع برش دهد، ببُرید. تنها مشکلی که ممکن است داشته باشید این است که اگر خیلی نزدیک پولیپ قطع کنید، ممکن است شکستگیی رخ دهد که گوشت پولیپ را پاره می‌کند. این مشکل هنگام استفاده از قیچی ضعیف یا کُند نیز، رخ می‌دهد. خوشبختانه، آنها با جریان مناسب آب بهبود می‌یابند. قسمت بریده شده را روی یک سنگ بچسبانید تا رشد کند و تبدیل به یک مرجان جدید شود. برای چسباندن، می‌توانید از بتونه‌های دو جزئی اپوکسی ضد آب استفاده کنید.

نگهداری:

مراقبت از مرجان‌های شیپوری آسان و قابل توصیه به مبتدیان است. گفته می‌شود که نگهداری از مرجان‌های پولیپ سبز نسبت به نمونه‌های پولیپ قهوه ای راحت‌تر است. برای این منظور، روشنایی و جریان آب متوسط تا کم توصیه می‌شود. آنها به لامپ‌های متال‌هالید بسیار حساس هستند؛ لذا نور این منابع باید غیرمستقیم باشد. همچنین مطمئن شوید که جوش و لک بین شاخه‌های کلونی ایجاد نمی‌شود.

در فرآیند مراقبت از این مرجا‌ن‌ها، تعویض مداوم آب (٪۲۰ در ماه، ٪۱۰ هر دو هفته یا ٪۵ هر هفته) مورد نیاز است. این کار بسیاری از مواد افزودنی مورد نیاز را جبران می‌کند و در نهایت، ارزان تر از خرید مواد افزودنی برای آب است. اگرچه ممکن است نیاز به افزودنی‌هایی برای حفظ رشد مناسب وجود داشته باشد، همچون:

کلسیم: ۴۰۰ تا ۴۳۰ پی‌پی‌ام. اگر محیط مرجان‌ها فاقد کلسیم کافی باشد، رشد نمی‌کنند.
قلیائیت: ۸ تا ۱۱ dKH
فسفات: صفر؛ فسفاتها از همه بدترند و مرجان‌ها از آنها متنفرند.
منیزیم: ۱۲۰۰ تا ۱۳۵۰ پی‌پی‌ام. منیزیم، کلسیم را در دسترس قرار می‌دهد؛ بنابراین اگر کلسیم آکواریوم شما کم است، قبل از افزودن کلسیم بیشتر، میزان منیزیم را بررسی کنید.
استرونسیوم: ۸ تا ۱۱ میلی‌گرم بر لیتر.

یک محیط آبسنگ با تغذیۀ خوب همان چیزی است که برای مرجان شما به همراه تعدادی ماهی برای تولید مواد آلی مورد نیاز است. آکواریوم کارکرده توصیه می‌شود. پارامترهای مورد نیاز عبارتند از:

روشنایی: نور کم تا متوسط را ترجیح می‌دهد. قبل از روشن شدن چراغها ، این مرجان‌ها گسترش می‌یابند و دایره‌ای متشکل از شاخک‌های بلند شبیه به غنچۀ گل بیرون می‌آورند. هنگامی‌که شاخک‌ها گسترش می‌یابند، می‌توان آنها را تغذیه کرد؛ اگرچه این کار ضروری نیست.
جریان آب: جریان آب متوسط تا کم را ترجیح می‌دهد.
دما: ۲۳ تا ۲۸ درجۀ سانتی‌گراد
حداقل حجم مخزن: مخازن نانو و بزرگتر
شوری / وزن مخصوص: ۱/۰۲۳ تا ۱/۰۲۵ نیوتن بر متر مکعب
حرکت آب: گفته می‌شود جریانهای معتدل گردابی به افزایش تقسیم پولیپ کمک می‌کنند.
منطقۀ آب: وسط آکواریوم

رفتار:

مرجان‌های شیپوری هنگام مجاورت با مرجان های دیگر، می‌توانند نیمه تهاجمی ‌باشند؛ بنابراین به فاصلۀ کمی ‌بین آنها و دیگران احتیاج دارید. در کل، این عقیده که مرجان‌های دارای شاخک‌های کوتاه‌تر صلح‌طلب هستند، چندان دقیق نیست. مرجان‌ شیپوری فقط ممکن است دارای دو شاخک جنبان باشد، اما همان‌ها، قوی‌تر از مرجان‌هایی با شش شاخکند. معمولاً مرجان‌های دیگر از حمله به فضای مرجان شیپوری آسیب می‌بینند.

مقاومت و مشکلات:

گونه‌های کولاستریا نسبتاً مقاوم هستند؛ اما گاهی عقب‌نشینی بر روی یک یا چند پولیپ در یک کلونی مشاهده می‌شود. البته این بدان معنی نیست که کل کلونی در معرض خطر است. کرم‌های خورنده، اسفنج‌ها و جلبک‌ها می‌توانند باعث این وضعیت شوند.