مفهوم فرآیند اسمز در طبیعت، انتشار آب از یک غشای نیمهتراواست (یعنی غشایی که به آب اجازۀ عبور میدهد، اما املاح و ذرات جامد را پشت خود نگه میدارد). همانگونه که اشاره شد، مبنای عبور آب از این غشا، پدیدۀ انتشار است (یعنی حرکت دائمی مولکولهای مایعات و گازها به جهات مختلف). هدف انتشار، یکسان کردن غلظت محلولهای مرتبط یا نیمهمرتبط است.
اگر دو محلول با غلظتهای مختلف را روی هم بریزیم (مرتبط)، مولکولهای حلال و مادۀ حل شونده هر دو به همۀ جهات حرکت میکنند تا محلول حاصل بعد از گذشت مدتی (که بستگی به عوامل مختلف از جمله دما، فشار، ویسکوسیتی، جرم مادۀ حل شونده و.. دارد) به تعادل برسد (یعنی غلظت آن در همۀ نقاطش یکسان شود).
اما اگر محلولهای نامبرده توسط یک غشای نیمهتراوا از یکدیگر جدا شوند و فقط حلال بتواند بین آنها رد و بدل شود (نیمهمرتبط)، آنگاه قضیه فرق میکند: