جهت خروج و یا دَرز اشعه ایکس به محیط های مجاور اطاق های تصویر برداری می بایست این اطاق ها را سُربکوبی نمود و به هنگام سُربکوبی با توجه به نوع دستگاهها و مراکز تصویربرداری ، مقدار ضخامت سُرب قابل تغییر بوده به شکلی که این ضخامت ها از یک میلی متر تا هر اندازه ای که نیاز باشد قابل افزایش و نصب می باشد . سُرب استفاده شده حتماً باید استاندارد بوده و درجه خلوص آن نزدیک به ۹۹%باشد .
بهتر شدن خواص فیزیکی سرب به شکل آلیاژ با فلزات دیگر همچون آلومینیوم باعث شده همچنان در صنعت بطور گسترده مورد استفاده قرار گیرد.
سرب خالص هم علاوه بر مصارف صنعتی، با درجه خلوص بالای ۹۹ درصد در شیلدینگ و تولید محافظهای سربی هستهای، سربکوبی اتاق سی تی اسکن و رادیولوژی و … مورد استفاده قرار میگیرد.
سرب مورد استفاده در سربکوبی مراکز تصویر برداری با اشعه ایکس با توجه به محاسبات kv و workload در ضخامتهای معمول ۰/۷۵ ، ۱/۵ ، ۲ و ۲/۲ میلیمتر تولید میشوند.
از آنجا که این محاسبات، ضخامت مورد نیاز جهت سربکوبی و ایزولاسیون مرکز تصویر برداری را نشان میدهد. تغییر درجه خلوص سرب بدون کاهش ضخامت ورق سربی میتواند سود تولید کننده را به میزان قابل ملاحظهای افزایش دهد. لذا لازم است در انتخاب درجه خلوص سرب دقت زیادی شده و از سرب مخصوص استفاده نمایید.
در رادیوگرافی صنعتی و سیستم های رادیوتراپی شدت پرتوهایی که از دستگاه منتشر می شوند علاوه برانرژی بسیار بالا ٬ قدرت نفوذ بسیار زیادی نیز دارند اشعه ساطع شده از این دستگاهها به شدت در محیط پراکنده و در فضا منعکس می شود از اینرو در این موارد انتخاب روش مناسب جهت حفاظت پرتو اهمیت بیشتری داشته ٬ دقت زیادی را می طلبد زیرا ایجاد و یا باقی ماندن کوچکترین روزنه ( که در سرب کوبی اتاقهای رادیوگرافی با حداکثر ۱۳۰kvpمعمولا از آنها صرف نظر می شده ) نیز بسیار خطرناک خواهد بود و به هیچ وجه نمی توان آنرا نادیده گرفت علاوه بر این از فاکتورهای مهمی که باید به آنها توجه نمود وزن سرب بکار رفته بر روی دیوارها ٬ سقف و همچنین محاسبه دقیق ضخامت لایه ها بر اساس نوع و شدت پرتو دستگاه ٬ منطبق با استانداردهای پایه و قوانین انرژی اتمی و از همه مهمتر نوع لایه اولیه در ساخت محافظ ها و پوشش دیوارها می باشد زیرا درصورتی که در این مراکز پرتوها مستقیما به لایه سربی برخورد نمایند به شدت منعکس شده مشکلات زیادی را در تصویر برداری و پرتو درمانی بوجود می آورند.
از آنجا که با افزودن شدت پرتو ( انتخاب دستگاههایی با توان بالاتر ) ضخامت لایه های سربی محافظ و به تبع ٬ وزن سرب به صورت تصاعدی افزایش می یابد باید محل استقرار لایه ها ( بخصوص شیلد سربی که باید در سقف کار گذاشته شوند ) استحکام کافی جهت تحمل وزن چندین تن سرب که می تواند بسیار خطرناک باشد را داشته باشد . در اجرای طرحهای ایزولاسیون روشهای مختلفی توسط شرکت ها مورد استفاده قرار می گیرد که از بهینه ترین آنها می توان طراحی شاسی اولیه و نصب بلوکها و یا آجرهای سربی بر روی آن اشاره نمود که در صورت استفاده از آجر سربی ( و یا بلوک سربی ) قالب گیریهای بسیار دقیق مورد نیاز خواهد بود تا محافظت در برابر اشعه توسط این بلوکها با مشکلی مواجه نشود و قطعات کاملا بر هم منطبق شوند علاوه بر این روش بکار رفته جهت ایزولاسیون باید به گونه ای باشد که بتوان لایه ها را ( بدون ایجاد کوچکترین صدمه یا روزنه ) با ورقه های MDFو .. پوشش داد و یا کلیدها ٬ پریزها ٬ لوله ها و … را بطور مناسب نصب نمود .
سربکوبی دیوار چیست؟
سرب
سرب یکی از عناصر سنگین موجود در طبیعت، با جرم اتمی ۸۲ بوده که مصرف های بسیار زیادی در تولید لوازم خانگی و اسباب بازی و صنعت دارد. البته به علت مسمومیت، استفاده از آن در تولید اسباب بازی و لوازم آرایشی محدود شده است. بهتر شدن خواص فیزیکی سرب بصورت آلیاژ با فلزات دیگر نظیر آلومینیوم موجب شده همچنان در صنعت بطور گسترده مورد استفاده قرار گیرد.
سرب خالص نیز علاوه بر مصارف صنعتی، با درجه خلوص بالای ۹۹ درصد در شیلدینگ و تولید محافظهای سربی هستهای، سربکوبی اتاق سی تی اسکن و رادیولوژی و … مورد استفاده قرار میگیرد.
سرب مورد استفاده در سربکوبی مراکز تصویر برداری با اشعه ایکس با توجه به محاسبات kv و workload در ضخامتهای معمول ۰/۷۵ ، ۱/۵ ، ۲ و ۲/۲ میلیمتر تولید میشوند.
از آنجا که این محاسبات، ضخامت مورد نیاز جهت سربکوبی و ایزولاسیون مرکز تصویر برداری را نشان میدهد. تغییر درجه خلوص سرب بدون کاهش ضخامت ورق سربی میتواند سود تولید کننده را به میزان قابل ملاحظهای افزایش دهد. لذا لازم است در انتخاب درجه خلوص سرب دقت زیادی شده و از سرب مخصوص استفاده نمایید.
سربکوبی دیوار
با تحقیقاتی که در دهههای اخیر در زمینه پرتوهای یون ساز از جمله اشعه ایکس انجام شده و انتشار نتایج آنها، تاثیرات نامطلوب آن بر هیچ فردی پوشیده نیست. با وجود متمرکز نمودن اشعه، بهینه نمودن توان خروجی و زمان اکسپوز، باز هم پرتو منتشر شده از دستگاههای پرتوان انرژی خود را از دست نداده و در فضا منعکس میشود. لزوم حفاظت افرادی که بطور مداوم در معرض این تشعشعات قرار میگیرند، آشکار میشود. یکی از راهکارهای کاهش انرژی این تشعشعات، ایزوله کردن محوطه و اطراف دستگاه توسط عناصری نظیر سرب (که دارای عدد جرمی بالایی هستند) است.
در حال حاظر سربکوبی دیوار در طراحی و ساخت محافظهای پرتو در خارج از کشور بطور گسترده مورد استفاده قرار میگیرد. اما نکتهای که در اینجا باید به آن توجه نمود روش بکارگیری و نوع سرب مورد استفاده برای تهیه اینگونه محافظها است. از آنجا که سرب استفاده شده برای طراحی اتاقهای پرتو خارج کشور سربی مخصوص با درجه خلوص ۹۹٪ است، اهمیت این موضوع بخوبی آشکار میشود که هر نوع سرب با هر درجه خلوصی مناسب ایزوله نمودن اتاقهای پرتو نیست.
در روش تولید ورقههای سربی در ایران، نه تنها سربهای تولیدی از این درجه خلوص برخوردار نیستند بلکه در تهیه این ورقها علاوه بر افزوده شدن ناخالصی از ذوب مجدد ضایعات محصولات دیگر (که نیازی به خلوص بالا نداشتهاند) نیز استفاده میشود.
نکات ضروری برای سربکوبی دیوار
تهیه ورق سربی از محلی قابل اطمینان
توجه به ظاهر سرب (سرب مناسب نباید با خراش دادن لایه لایه شود) و اطمینان از ضخامت آن
طریقه ایزوله نمودن نقاط حساس نظیر چهار چوب دربها٬ فاصله دربها از شیلد سربی
انطباق کامل لایهها بر روی هم
استفاده از دزیمتری مناسب بعد از اتمام کار بر روی دیوار
از همه مهمتر طریقه قرار گرفتن لایهها بر روی دیوار (سربکوبی تخصصی)
سربکوبی دیوار، کف و سقف اتاقهای کار با اشعه (پت اسکن، رادیولوژی، ماموگرافی، سی تی اسکن، آنژیوگرافی، رادیوگرافی دندان، OPG و …) مطابق با استاندارهای سازمان انرژی اتمی ( تحت نظر کارشناس ارشد فیزیک پزشکی) است.