در علم شیمی، لخته سازی به فرآیندی گفته می شود که در اثر فلوکولاسیون ذرات ریز به هم می چسبند و در یک لخته یا فلاک جمع می شوند.
کمک منعقد کننده یا فلوکولانت به موادی شیمیایی گفته می شود که همراه با منعقد کننده ی اصلی برای تشکیل لخته های حجیم تر، سنگین تر، با قابلیت ته نشینی بهتر، به منظور جلوگیری از کاهش حرارت و کاهش مقدار ماده منعقد کننده مصرفی به آب اضافه می گردد. هم چنین به منظور کاهش لجن تولیدی، مصرف کمک منعقد کننده مشکلات حمل و نقل، خشک کردن و دفع لجن را به طور قابل توجهی کاهش می دهند.
در واقع فلوکولانت ها جداسازی جامدات از مایعات را تسریع می بخشند و در روند تصفیه مایعات سرعت ایجاد می کنند. لخته شدن توسط چندین پارامتر تحت تأثیر قرار می گیرد، از جمله سرعت مخلوط کردن، شدت اختلاط و مدت زمان اختلاط.
کمک منعقد کننده
لخته سازی تجمع جامداتی است که به کمک پلیمرهای وزن مولکولی بالا از طریق تشکیل پل ها بین ذرات حاصل می شود. این تجمع متفاوت است با دستکاری بارهای سطح جامد از طریق تنظیم pH، افزودن نمک یا پلیمرهای وزن مولکولی بسیار کم، به عنوان انعقاد شناخته می شود.
بسته به اندازه مولکول های پلیمری کمک منعقد کننده های موجود در محلول و خصوصیات سطح ذرات، دو حالت عمده لخته سازی ممکن است اتفاق بیفتد:
پل زدن
خنثی سازی بار
جذب پلیمرهای کمک منعقد کننده می تواند از طریق پیوند هیدروژن، تعامل الکترواستاتیک، تعامل آبگریز، پل زدن یونی رخ دهد. مکانیسم احتمالی دیگر برای تجمع ذرات لخته شدن، تخلیه نامیده می شود. هنگامی که پلیمرها روی سطوح ذرات جذب نمی شوند و غلظت ذرات موجود در سیستم تعلیق کم است، غلظت زنجیره های پلیمری غیر جاذب در فضاهای بین ذرات از فاز آزاد کم تر است. در این حالت، مایع از فاصله بین ذرات به سمت فاز آزاد (مشابه اثر اسمزی) پخش می شود و باعث می شود که ذرات به دلیل نیروهای جذب واندروالسی، جمع شوند.
انواع کمک منعقد کننده ها
پلی الکترولیت ها ( فلوکولانت آنیونی، فلو کولانت کاتیونی، فلوکولانت نانیونیک )
آهک هیدراته
سیلیس فعال
عوامل وزنی
پودر کربنات کلسیم
گاز کلر
خاک رس
اکسید کننده ها
عوامل جاذب سنگین کننده
مکانیزم عملکرد فلوکولانت
نحوه ی عملکرد فلوکولانت ها شامل چهار مرحله زیر می باشد:
اختلاط سریع
انعقاد
لخته سازی
ته نشینی
در واقع مکانیزم عمل کمک منعقد کننده به گونه ای است که فرآیند انعقاد رو تکمیل کرده و ریز لخته حاصل از عملکرد منعقدکننده ها را به صورت لخته های درشتر و سنگین تر در آورده، که باعث ته نشینی، جداسازی و تصفیه بهتر می گردد. به بیان ساده تر فلوکولانت به نوعی مکمل منعقد کننده می باشد. یعنی پس از اینکه کلوئیدها و ذرات معلق با منعقد کننده ها واکنش می دهند، سپس لخته ها ریز معلقی تشکیل می شوند که برای ته نشینی نیاز به این دارند تا سنگین تر و حجیم تر و بزرگتر شوند. این کار به کمک فلوکولانت یا کمک منعقد کننده ها صورت می پذیرد.
قبل از لخته سازی، کلوئیدها صرفاً در یک مایع معلق هستند و در واقع در محلول حل نمی شوند. در سیستم لخته شده، تشکیل فلاک های سنگین وجود ندارد، زیرا تمام لخته ها در حالت تعلیق قرار دارند. عملکرد فلوکولانت ها معمولاً توسط معیارهای ماکروسکوپی مانند سرعت حل و فصل مانع، کدورت فوق طبیعی، زمان مکش مویرگی، مقاومت در برابر فیلتراسیون و سایر روش های ماکروسکوپی ارزیابی می شود.
بهتر است بدانید که هر چه وزن فلاک ها یا لخته های تشکیل شده بیشتر باشد، یعنی سنگین تر و حجیم تر باشند، سرعت ته نشینی آن ها نیز بیشتر می شود و فرآیند کواگولاسیون بهتر رخ می دهد. کارایی فلوکولانت بسیار فراتر از کارایی کاتالیزورهاست.