پروتامین سولفات دارویی است که اثرات ضد انعقادی هپارین را از طریق اتصال به آن خنثی می کند. این ماده از اسپرم ماهی سالمون و دیگر گونه های ماهی جداسازی شده است و امروزه از طریق فناوری زیستی نوترکیب (بیوتکنولوژی) تولید می شود. پروتامین سولفات برای مصارف پزشکی در آمریکا در سال ۱۹۶۹ تایید شده است.
پروتامین سولفات
مکانیسم اثر

پروتامین یک پپتید به شدت کاتیونیک است که به هپارین یا هپارین با وزن ملکولی پایین (LMWH) متصل شده و زوج یون پایدار تشکیل می دهد، که فعالیت ضد انعقادی ندارد. کمپلکس یونی حذف شده و از طریق سیستم رتیکولواندوتلیال شکسته می شود. همچنین، پروتامین سولفات در دوزهای بالا، می تواند به صورت مستقل دارای اثر ضد انعقادی -اگرچه ضعیف- باشد.
فارماکودینامیک

پروتامین سولفات ۱٪ با ایجاد کمپلکس هپارین / پروتامین خواص ضد انعقادی هپارین را خنثی می کند. فعالیت پروتامین (در برابر هپارین) در عرض پنج دقیقه پس از تزریق داخل وریدی ایجاد می شود.
فارماکوکینتیک

نیمه عمر: ۷ دقیقه

شروع: ۵ دقیقه

طول اثر: دو ساعت

حجم توزیع: ۵.۴ لیتر

متابولیسم: نامشخص
کلیرانس: ۱.۴ لیتر بر دقیقه

موارد مصرف پروتامین سولفات

پروتامین سولفات معمولا برای خنثی سازی دوزهای بالای هپارین تجویز شده در خلال عمل های جراحی مشخص، مخصوصا عمل قلب تجویز می شود.
مقدار مصرف پروتامین سولفات

بالغین:

محلول خوراکی

۱۰ میلی گرم بر میلی لیتر

خنثی سازی هپارین

۱ تا ۱.۵ میلی گرم در ۱۰۰ واحد USP هپارین: از ۵۰ میلی گرم تجاوز نکند.

APTT به مدت ۵ تا ۱۵ دقیقه بعد از دوز و سپس ۲ تا ۸ ساعت پایش شود.

در مورد مصرف دوز بالا و تصادفی هپارین، در نظر داشته باشید که t۱/۲ هپارین ۶۰ تا ۹۰ دقیقه است.

کمپلکس پروتامین و هپارین طی زمان تجزیه می شود که نیازمند دوزهای بیشتر است.

افزایش دوز دالتپارین یا تینزاپارین

۱ میلی گرم پروتامین برای ۱۰۰ واحد دالتپارین یا تینزاپارین ؛ اگر PTT چهار ساعت بعد از افزایش دوز پروتامین طول کشید، ۰.۵ میلی گرم بر ۱۰۰ واحد دالتپارین یا تینزاپارین تجویز شود.

مصرف دوز بالای انوکساپارین

۱ میلی گرم به ازای هر میلی گرم انوکساپارین (اگر مصرف دوز بالای انوکساپارین در طی ۸ ساعت صورت گیرد)؛ اگر خونریزی ادامه پیدا کرد بعد از چهار ساعت از اولین دوز ۰.۵ میلی گرم پروتامین به ازای هر میلی گرم انوکساپارین داده شود.

زمان گذشته از دوز هپارین

دوز پروتامین (میلی گرم) برای خنثی کردن ۱۰۰ واحد هپارین

کمتر از نیم ساعت؛ ۱ تا ۱.۵ میلی گرم بر ۱۰۰ واحد هپارین.
۳۰ تا ۱۲۰ دقیقه: ۰.۵ تا ۰.۷۵ میلی گرم بر ۱۰۰ واحد هپارین.
بیش از ۲ ساعت: ۰.۲۵ تا ۰.۳۷۵ میلی گرم بر ۱۰۰ واحد هپارین.

محلول وریدی

۱۰ میلی گرم بر میلی لیتر

خنثی سازی هپارین (Off-label، زمانی که دارو برای کاربردی به غیر از کاربرد رسمی آن تجویز شود)

حدود ۱ میلی گرم پروتامین ۱۰۰ واحد هپارین را خنثی می کند؛ از ۵۰ میلی گرم بر دوز تجاوز نکند

Monagle P و همکاران. Chest ۲۰۰۸:۱۳۳ (۶ suppl):S۸۸۷-S۹۶۸

زمان سپری شده از دوز هپارین:
کمتر از نیم ساعت: ۱ میلی گرم
۳۰ تا ۱۲۰ دقیقه: ۰.۵ تا ۰.۷۵ میلی گرم

بیش از ۲ ساعت: ۰.۲۵ تا ۰.۳۷۵ میلی گرم

موارد منع مصرف
حساسیت مفرط به این دارو

عوارض جانبی پروتامین سولفات
آنافیلاکسی , تهوع , استفراغ , افت فشارخون , ادم ریوی , کاهش مصرف اکسیژن , برافروختگی , افزایش فشار ریوی , خونریزی غیر قابل کنترل , کولاپس گردش خون

تداخلات دارویی
آزاتیوپرین , آلوپورینول , اپتیفیباتاید , اریترومایسین , استرادیول , استروژن کونژوگه , کیتوسان , آسکلوفناک , آسمتاسین , آگریمونی , آلفا آلفا , آزاپروپازون , سلکوکسیب , دالتپارین , فونداپارینوکس , روکسیترومایسین , سکوباربیتال , تیبولون , تینزاپارین , اریترومایسین لاکتوبیونات , اریترومایسین استئارات , آنتی ترومبین آلفا , بازدوکسیفن + استروژن کنژوگه , بوتاباربیتال , سفاماندول , آرگاتروبان , لپی رودین , میفه پریستون , فنین دیون | فنیندیون , بوتالبیتال و استامینوفن , اریترومایسین اتیل سوکسینات , تیروفیبان , لیوتیرونین , آموباربیتال , پنتوباربیتال , هگزوباربیتال , بیوالی رودین , کاپسیتابین , کاربامازپین , کلاریترومایسین , کلوپیدوگرل , آناگریلید , آسپرین , سولفادیازین , سیلوستازول , فنوباربیتال , لووتیروکسین , هپارین , وارفارین , انوکساپارین , بودزوناید , پراسوگرل , پریمیدون , تیکلوپیدین , دیپیریدامول , تاناستوم , ویتامین ای , جینکوبیلوبا , نتونال , کنتراسپتیو تری فازیک , گلوکاگون , کوردیسپس
**منع مصرف: میفه پریستون
**تداخلات جدی (داروی جایگزین انتخاب شود)
• آبیکسیمب، آلوپورینول، آموباربیتال ، آناگریلید، آنتی ترومبین آلفا، آنتی ترومبین iii، آرگاتروبان، آزیترومایسین، بازدوکسیفن/استروژن کنجوگه، بمیپارین ، بیوالیرودین، بوتاباربیتال، بوتالبیتال، سفاماندول، سیلوستازول ، کلاریترومایسین، کلوپیدوگرل، استروژن های کنجوگه، دالتپارین، دیپریدامول، انوکساپارین ، اپتیفیباتید ، اریترومایسین باز، اریترومایسین اتیل سوکسینات، اریترومایسین لاکتوبیونات، اریترومایسین استئارات ، استرادیول، کنجوگه استرروژن سنتتیک، استروپیپات ، فونداپارینوکس، هپارین، هگزوباربیتال ، لپیرودین، لوونورژسترول داخل رحمی، لوونورژسترول خوراکی، لووتیروکسین ، لیوتیرونین ، مفوباربیتال ، مسترانول، پنتوباربیتال ، فنیندیون، فنوباربیتال ، پراسوگرل ، پریمیدون، کوینون، روکسیتیرومایسین، سکوباربیتال، سولفادیازین، سولفامتوکسازول، سولفیسوکسازول، تیروئید خشک شده، تیبولون، تیکلوپیدین، تینزاپارین، تیروفیبان، وارفارین
**تحت مراقبت مصرف شود
آسکلوفناک ، آسمتاسین، آگریمونی، آلفاآلفا، جنسینگ آمریکایی، آنامو، آسپرین، آسپرین مقعدی، آسپرین/سیتریک اسید/سدیم بی کربنات، آزاپروپازون، آزاتیوپرین، بودسونید، کپسیتابین، کربامازپین، سلکوکسیب، کیتوسان، کولین منیزیوم تری سالسیلات، سینامون، کلوبتاسون، استروژن های کنجوگه-واژینال، کوردیسپت، کورنسیلک، کوریتزون، دانشن، دفلازاکورت، پنجه شیطان (گیاه)، دگزامتازون، دیکلوفناک، دانگ کوایی، اپوپروستنول، اتانول، اتوتین، اتودولاک، اتوریکوکسیب، فنبوفن، فنل، فنوپروفن، بابونه گاوی، فلودروکورتیزون، فلوربوپروفن، فورسکولین، فوسفنیتویین، سیر، زنجفیل، ژینگو بیلوبا، گلوکاگن، دانه شاه بلوط هندی، هیدروکورتیزون، ایبوپروفن، ایبوپروفن iv، ایندومتاسیون، ید (رادیواکتیو)، کتوپروفن، کتورولاک، کتورولاک داخل بینی، لوفپرامین، لورنوکسیکام، مکلوفنامات، مفنامیک اسید، ملوکسیکام، متیمازول، متیل فنیدات، متیل پردنیسولون، داروش (گیاه)، نابومتون، ناپروکسن، گزنه، اوگزاپروزین، جنسینگ پاناکس، پارکوکسیب، پائداکرو (گیاه)، پگاسپارگاز، فنیتوئین، فیتواستروژن، پیروکسیکام، پردینسولون، پردنیسون، پروپافنون، پروپیل تیواوراسیل، ری شی (قارچ)، ریفابوتین، سالیسیلات (غیر-آزا)، سالسالات، جنسینگ سیبری، سولفاسالازین، سولینداک، تولفنامیک اسید، تولمتین، تریامسینولون، تریکلوفوس
**خفیف
• استامینوفن، استامینوفن iv، استامینوفن مقعدی، آلپروستادیل وریدی/رحمی، کلورلا، دمکلوسایکیلن، دکیمتیل فنیدات، داکسی سایکلین، گلیبوراید، هپارین، لیمسایکلین، روغن معدنی، مینوسایکلین، اوکسی تتراسایکلین، کوینیدین، تتراسایکیلن، ورتپورفین، ویتامین E ، سولفیسوکسازول
هشدارها

Black box warning

پروتامین سولفات می تواند منجر به افت فشار خون شدید، مشکلات قلبی عروقی، ادم ریوی غیر قلبی، انقباض ناگهانی و شدید عروق ریوی و افزایش فشار خون ریوی شود. فاکتور های خطر شامل دوز های بالا یا دوزهای مسمومیت زا، تجویز سریع، دوزهای مکرر، تجویز قبلی پروتامین و استفاده کنونی یا قبلی داروهای حاوی پروتامین (انسولین NPH، انسولین حاوی زینک پروتامین و بتا-بلاکرهای مشخص) می باشد.

از دیگر فاکتورهای خطر آلرژی به ماهی، سابقه وازکتومی، نقص عملکرد شدید بطن چپ و ناهنجاری ها و مشکلات موجود در عروق ریوی هستند. در بیمارانی که هر کدام از این فاکتور های خطر وجود دارد، خطر استفاده از پروتامین سولفات باید به دقت در نظر گرفته شود. منقبض کننده ها و تجهیزات احیا باید سریعا در مورد واکنش شدید به پروتامین در دسترس باشند.
پروتامین زمانی که خونریزی بدون استفاده پیشین هپارین رخ داده، نباید استفاده شود.

نکات قابل توصیه

پروتامین سولفات ممکن است موجب افت شدید فشار خون یا مشکلات قلبی و یا ریوی بسیار گردد که گاهی اوقات ممکن است کشنده باشد. در صورتی که دچار مشكلات قلبی و ریوی هستید، وازكتومی شده اید، یا آلرژی به ماهی دارید، به پزشک خود اطلاع دهید.
این دارو زمانی که بدون استفاده از هپارین خونریزی اتفاق می افتد، مصرف نمی شود. در آن مواقع با پزشک خود مشورت کنید.
آگاه کردن پزشک از درمان حاضر یا آتی، شامل دارو های نسخه ای یا OTC و مکمل های تغذیه ای و گیاهی و هم چنین وجود هر نوع بیماری اهمیت دارد.
اگر خانمی قصد حامله شدن یا شیر دادن دارد، مهم است که پزشک خود را مطلع سازد.
آگاه کردن بیماران از دیگر اطلاعات احتیاطی اهمیت دارد.
در طی زمان مشخصی به یکباره تزریق وریدی می شود.
هنگام تزریق داروی پروتامین سولفات باید تحت نظارت دقیق پزشک باشید.

مصرف در بارداری
C ( داروهای گروه C فقط باید با تجویز پزشک مورد مصرف قرار بگیرد. خطرات ناشی از مصرف این گروه از داروها هنوز رد نشده است و یا اینکه مطالعات انسانی انجام نشده است و پزشک زمانی که احساس کند فواید مصرف این گروه از داروها از مضرات احتمالی آن بسیار بیشتر است و مصرف آن برای بیمار ضروری است تجویز انجام می‌دهد. )

مصرف در شیردهی
مشخص نیست که از راه شیر دفع می شود.