یبوست یک مشکل شایع در کودکان می باشد. در حالت طبیعی یک کودک ۳ الی ۴ ساله سه بار در روز تا ۳ بار در هفته ممکن است اجابت مزاج داشته باشد، در یک نوزاد سالم از یک تا چهار بار در روز طبیعی است .با افزایش سن معمولاً تعداد دفعات اجابت مزاج کاهش می یابد ولی به حجم آن اضافه می شود. با این حال دفعات اجابت مزاج کم ، به تنهائی معیار کافی برای تشخیص نیست، چنانچه کودک به راحتی مدفوعی نسبتاً نرم را تخلیه کند، دچار یبوست نیست حتی اگر اجابت مزاج هر چند روز یکبار اتفاق بیفتد.

تغییر در عادت غذائی، تغذیه با مقادیر قابل توجه شیر گاو خصوصا در اطفال زیر ۲ سال، عدم مصرف مقادیر کافی مایعات خصوصاً آب، بی توجهی به نیاز بدن به اجابت مزاج در اثر بازیگوشی کودک ،ترس از محیط توالت، تغییر محل زندگی و یا مسافرت از علل مهم یبوست در کودکان می باشد. در کودکان زیر یک سال علت یبوست عضوی می باشد و در سنین بالاتر عملکردی است.

به ندرت یبوست مزمن در اثر بیماریهای مهمی مانند فیبروسیستیک، بیماری هیرشپرونگ، مسمومیت با سرب ،اختلالات غده تیروئید و آسیبهای نخاعی پدید می آید (۱).

تجارب دراز مدت محققین در مورد یبوست کودکان نشان داده است که یبوست در کودکان عودکننده بوده و باید بطور کافی تحت درمان قرار گیرد. یک روش درمانی موثر شامل افزایش مصرف آب و فیبرهای گیاهی و تجویز داروهای محرک می باشد. شربت سناگل داروئی است که از گیاه سنا تهیه شده است. این دارو Stimulant Laxative می باشد. ماده موثره این گیاه مشتقات آنتراسن (سنوزیدهای a، b، C و d) می باشد (۲). سینوزیدهای A و B از مشتقات گلیکوزیدی آنتراسن می باشد، گلیکوزیدهای آنتراکینون در واقع مولکولهای بزرگی بوده که در روده باریک به سختی جذب شده و بدون تغییر وارد روده بزرگ می شوند، در روده بزرگ تحت اثر باکتریهای کولون متابولیزه شده و به فرم فعال تبدیل می شود (آگلیکونها).

تحقیقات اخیر ثابت کرده است رئین و سایر متابولیتهای فعال سبب افزایش حرکات دودی روده بزرگ و افزایش ترشح مایعات به داخل کولون می شود (۳).

اثر مسهل آنترانوئیدها با دومکانیسم مستقل ایجاد می شود:

تغییر در حرکات دودی روده بزرگ و افزایش انتقال روده ای
تغییر در جذب و ترشحات کولون

تحقیقات ثابت کرده است آسیب سلولهای اپیتلیال روده بزرگ توسط آگلیکونها سبب فعال شدن سیتوکینها شده و در نتیجه آزاد شدن هیستامین و سروتونین را باعث خواهد شد. هیستامین پاسخ انقباضی عضلات کولون، و سروتونین افزایش انتقال روده را سبب می شود. از طرفی هیستامین و سروتونین واسطه سنتز پروستاگلاندین E۲ بوده که خود افزایش حرکات روده را سبب می شود. تغییر در جذب و ترشحات کولون نیز توسط دو مکانیسم متفاوت اعمال خواهد شد. از طرفی آنترانوئیدها سبب کاهش تولیدATP شده که اثر مستقیم مهاری بر سیستمk+ atp ase / na+داشته و از این طریق سبب پیشگیری از جذب آب و سدیم از دیواره روده به گردش خون خواهد شد. از طرف دیگر به علت از بین رفتن اتصالات محکم سلولهای اپیتلیال روده، نفوذپذیری به جدار روده افزایش یافته و ترشح مایع و الکترولیتها (کلرید) را به دنبال خواهد داشت. گفته می شود فرآیند ترشح نیز ممکن است توسط پروستاگلاندین E۲ میانجی شود (۴). تحقیقات امروزه سنا را به عنوان داروی بدون عارضه برا ی کودکان ثابت نموده است، به طوری که اکثر پزشکان متخصص اطفال، گوارش و جراح کودکان آن را توصیه می نماید. نکته قابل توجه این است که مصرف طولانی مدت و یا دوز بالای این فرآورده اگر سبب ایجاد درماتیت و یا تاول در ناحیه مقعد شود، به علت تماس طولانی مدت مدفوع با این ناحیه بوده است(۵).

در مطالعه ای دیگر استفاده از گیاه سنا برای درمان یبوست کودکانی که به علت ناهنجاریهای آنورکتال تحت عمل جراحی قرار گرفته بودند بسیار مفید بوده است و در مقایسه با پلی اتیلن گلیکول از عوارض کمتری برخوردار بوده است(۶).

به علت شیوع بالای یبوست در بیماران بستری در بخش ICU، طی مطالعه ای دوسوکور بر ۷۰ نفر از بیماران بیمارستان الزهرای اصفهان اثر درمانی بیزاکودیل و سنالین مورد مقایسه قرار گرفت. نتایج این مطالعه اثر بخشی سنالین و عوارض کمتر آن در مقایسه با بیزاکودیل را به اثبات رسانید. لازم به ذکر است وجود رازیانه و گل سرخ در داروی سنالین نه تنها اثر ملین داشته بلکه باعث کاهش کرامپهای شکمی نیز می گردد (۷).