جین سنگ با نام علمی Panax Ginseng هزاران سال است که در کشورهای آسیای شرقی جهت افزایش طول عمر و سلامتی مورد استفاده قرار می گیرد. ریشه های گوشتی این گیاه ارزشمندترین بخش آن بوده و دوگونه معروف آسیائی و امریکائی دارد.

کپسول ویاتونیک جین سین فرآورده ا یست که ازپودر ریشه جین سنگ تهیه شده است. این فرآورده از پتانسیل فوق العاده ای جهت تقویت قوای جسمی، جنسی وروحی بیماران برخوردار است. ترکیبات اصلی جین سنگ شامل جین سنوزیدها، پلی استیلن ها، ترکیبات پلی فنولیک و پلی ساکاریدها می باشد. جین سنوزیدها شامل انواع (Ra۱, Ra۲, Ra۳)، (Rb۱, Rb۲, Rb۳) و … می باشد. این گیاه قرنهاست که به منظور بهبود عملکرد حافظه و یادگیری، کاهش استرس، درمان ناتوانی جنسی و سایر علائم ناشی از فرسودگی و افزایش سن و همچنین برای افزایش طول عمر مورد استفاده قرار می گیرد. مطالعات بالینی در سه دهه اخیر استفاده از جین سنگ را برای تنظیم قند خون، چربی خون و فشار خون نیز ثابت نموده است و خصوصا در کشورهای غربی از آن به عنوان تعدیل کننده سیستم ایمنی (آداپتوژن) نام برده می شود. جین سنگ دارای خواص ضد التهاب، ضد سرطان و آنتی اکسیدان نیز می باشد (۱). جین سنوزیدها چون دارای خاصیت آنتی اکسیدان قوی می باشند، سبب افزایش فعالیت سوپراکسید دیسموتاز وگلوتاتیون پراکسیداز شده و با این مکانیسم لیپوپروتئین لیپاز را فعال نموده و در نتیجه کاهش تری گلیسرید و کلسترول را باعث خواهدشد (۲). از طرفی این گیاه سبب افزایش فعالیت سلولهای بتای پانکراس شده وتولید انسولین را افزایش می دهد و مهار مقاومت نسبت به انسولین را سبب می شود. جین سنوزید Rg۳وRe سبب افزایش ترشح انسولین میشود،که منجر به کاهش قند خون می گردد (۳).

در یک مطالعه سیستماتیک مستندات مثبتی دال بر اثر جین سنگ برکنترل فشار خون سیستولیک و دیاستولیک جمع آوری شده است (۴). علاوه بر اثرات درمانی ذکر شده، این گیاه بر ناتوانیهای جنسی که امروزه بخصوص از شیوع بالایی برخوردار است نیز تاثیر به سزایی دارد. اختلال در ارگاسم (ED) در اقایان تحت اثر ریسک فاکتورهایی مانند بیماریهای قلبی عروقی، هایپرتنشن، هایپرلیپیدمی و غیره از شیوع بالایی برخوردار می باشد. جین سنوزیدها با مکانیسمهای متعددی سبب بهبود این اختلال میشوند. از طرفی با افزایش میزان نیتریک اکسید و انبساط عضلات صاف کورپوس کاورنوزوم و از طرف دیگر بااثر بر ریسک فاکتورهای نامبرده اثردرمانی بر این اختلال دارد (۵). دریک مطالعه بالینی دوسوکور مصرف روزانه سه عدد از کپسول یک گرمی جین سنگ در خانمها به مدت هشت هفته در دوران پیش از یائسگی، اثرات قابل توجهی برناتوانی جنسی (FSD) آنها داشته است. جین سنگ با افزایش میزان نیتریک اکسید در اندو تلیوم وانبساط عضلات صاف کلیتوریس و واژن بر این ناتوانی اثر درمانی دارد(۶). امروزه مطالعات ثابت کرده است مکانیسم اثر این گیاه در واقع اثر بر محور هیپوتالاموس، هیپوفیز، آدرنال (HPA) می باشد. استرس مزمن به عنوان محرک خارجی سبب تحریک این محور شده و با ترشح کورتیزول (هورمون استرس) سبب پیدایش بیماریهایی مانند اضطراب، افسردگی، بیماریهای قلبی عروقی، کانسر و …. می شود. محورHPA در واقع مسیر اصلی تنظیم پاسخ ایمنی به استرس می باشد. ترکیبات موجود در جین سنگ سبب اثر مهاری بر تشکیل سلولهای پیش التهابی شده و از این طریق سبب بهبود علائم بیماریهای خود ایمنی و بیماریهای التهابی مزمن میشود.

سیستم ایمنی از انواع متفاوت سلولها با اعمال مختلف تشکیل شده است وهرکدام از این رده های سلولی پاسخهای متفاوتی به جین سنوزیدها میدهند(۷).

مطالعات امروزه اثر جین سنوزیدها را بر بیماریهای نرودژنراتیو ثابت نموده است. جین سنوزید Rg۱ و Rg۵ سبب کاهش فعالیت TNFα و اینترلوکین۶ می شود. ساپونینهای موجود در این گیاه بر عمل نوروترانسمیترهائی مانند گابا، گلوتامات، آسپارتات، استیل کولین و دوپامین ،همچنین بر تشکیل آمیلوئیدβ و فسفریلاسیون تائو اثر گذاشته و به همین دلیل در بیماریهای التهابی مغز مانند ایسکمی مغزی و بیماریهای نرودژنراتیو مانند آلزایمر و پارکینسون اثرات درمانی مفیدی دارد (۸). جین سنوزیدهای Rg۳ و Rk۱ با کاهش سیتوکینها و TNFα در سلولهای کارتیلاژ سبب کاهش التهاب مفاصل می شوند و از اینرو در درمان آرتریت روماتوئید مفید واقع می شود. اثر حفاظتی جین سنوزیدها در مجاری هوائی تنفسی سبب کاهش سلولهای التهابی ائوزینوفیلها، لنفوسیتها و سیتوکینها شده و از این طریق در بهبود آسم موثر است.

جین سنوزید Rb۱ با کاهش LgE و اینترلوکین ۴ و ۱۰ سبب بهبود درماتیت اتوپیک می گردد (۹).

باوجود مصرف وسیع جین سنگ در طب آلترناتیو وطب مکمل، مطالعات بالینی محدودی جهت اثبات اثر بخشی آن انجام شده است (۱۰). کلیه مطالب ذکر شده حاصل مطالعات سلولی، حیوانی و انسانی بوده است و اثرات درمانی جین سنگ را بر دیابت، فشارخون، بیماریهای قلبی عروقی، ناتوانیهای جنسی، استرس وافسردگی، بیماریهای CNS، افزایش حافظه و یادگیری، تعدیل سیستم ایمنی و … ثابت نموده است با این وجود مطالعات بسیاری جهت بررسی مکانیسم اثر، فارماکوکینتیک، دوزهای درمانی و سم شناسی این گیاه لازم است که در آینده باید صورت پذیرد (۱۱).