بیماری آلزایمر شایعترین علت فراموشی یا دمانس در سراسر جهان است. ا ین بیماری یک نوع اختلال عملکرد مغز است که به تدریج حافظه و توانائی های ذهنی دیگری مانند تفکر، استدلال،شناخت و قضاوت فرد را تحت تاثیر قرار می دهد. در حال حاضر بیش از ۳۵ میلیون نفر در سراسر جهان به آلزایمر مبتلا هستند که غالبا افراد بالای ۶۵ سال سن می باشند. این بیماری نرودژنراتیو دو مشخصه پاتولوژیک دارد:

رسوب پلاکهای آمیلوئیدبتا در خارج سلولهای عصبی
تجمع و رسوب کلافه های نروفیبریلاری در داخل نرونها (پروتئین تائو)

تجمع پروتئینی تشکیل شده در خارج و داخل سلولهای عصبی، سبب ایجاد اختلال در ارتباطات شبکه نورونی و نهایتاً تخریب نرونها می شود. امروزه مطالعات ثابت کرده است که آلزایمر نتیجه یک اختلال عروقی می باشد که منجر به آسیبهای اکسیداتیو و التهابی شده و در نهایت به اختلال عملکرد سیناپسی و مهار مولکولهای پیام رسان در حافظه می انجامد.

با وجود تحقیقات گسترده به عمل آمده، درمان قطعی برای درمان این بیماری به دست نیامده است. با توجه به اینکه این بیماری نمی تواند تک علتی باشد بلکه چندین عامل برای توضیح سبب شناسی بیماری وجود دارد، بدین لحاظ ترکیبی از روشهای درمانی می تواند موثرترباشد شامل مهارکننده های استیل کولین استراز، ضد التهابها، پائین آورنده کلسترول و آنتی اکسیدانها (۱و۲).از آنجا که داروهای شیمیائی رایج در درمان آلزایمر درموارد بسیاری از اثربخشی محدودی برخوردار بوده واز طرفی عوارض جانبی بسیار دارند ،استفاده از قرص گیاهی جینکگوگل که از گیاه جینکگوبیلوبا تهیه شده است به عنوان داروی کمکی در کاهش علائم آلزایمر خصوصا اختلال شناخت توصیه میشود.

امروزه مطالعات وسیعی در رابطه با اثرات درمانی گیاه جینکوبیلوبا بر دمانس نرودژنراتیو، آلزایمر، بیماریهای عروق محیطی وبیماریهای حسی عصبی (وزوزگوش) صورت گرفته است. این گیاه دارای فلاونوئیدهای گلیکوزیدی، ترپنوئیدهاو بیلوبالید می باشد. این مواد بطور سینرژیستیک دارای اثرات فارماکولوژیک شناخته شده ای هستند که سبب بهبود گردش خون و محافظت نرونها در برابر تخریب اکسیداتیو می گردد. استرس اکسیداتیو نقش مهمی در پاتوزنز آلزایمردارد. فلاونوئیدهای موجوددر گیاه جینکگو سبب افزایش سطح سوپراکسید دیسموتاز وگلوتاتیون میشود.این گیاه با ایجاد تعادل بین پروستاسایکلین و ترومبوکسان A۲ باعث بهبود گردش خون در عروق خواهد شد. افزایش گردش خون و اثر مهاری بر آزاد شدن رادیکالهای آزاد و لیپیدپراکسیداسیون سبب بهبود یادگیری، تقویت حافظه و افزایش سرعت شناخت و درک می شود.

عصاره برگ جینکگوبیلوبا سبب مهارآنزیمهایی مانند مونوامین اکسیداز A و B و کاتکول – او متیل ترانسفراز می شود. دیگر مکانیسمهای شناخته شده این گیاه شامل کاهش بیوسنتز گلوکوکورتیکوئیدها و افزایش عملکردسلولهای بتا پانکراس در پاسخ به افزایش گلوکز می باشد. این گیاه به علت خاصیت آنتی اکسیدانی و مهار رادیکالهای آزاد و کاهش انفیلتراسیون نوتروفیلها، نرونهای مغزی را از آسیب اکسیداسیون و دژنرسانس پیشرونده محافظت می نماید(۳و ۴). جینکگولیدها خصوصا جینکگولیدb وفلاونوئیدها به علت اینکه آنتا گونیست PAFهستند سبب مهارمدیاتورهای پیش التهابی شده و با این مکانیسم التهاب کاهش می یابد(۵). اختلال عمل در میتوکندریها به عنوان تغییر پاتولوژیک نیز در آلزایمر مشهود است که ناشی از رسوب آمیلوئیدبتا میباشد، اثر حفاظتی عصاره جینکگوبیلوبا بر عمل میتوکندریها نیز به اثبات رسیده است (۶).

پروتئولیزیز پروتئین تائو و پیشگیری از تشکیل پروتئین بتا آمیلوئید (آمیلوئیدوژنزیز) از جمله مکانیسمهای شناخته شده جینکگوبیلوبا در مطالعات اخیر می باشد (۷). مطالعات متاآنالیز انجام شده ،استفاده از عصاره جینکگوبیلوبا EGb۷۶۱)) در درمان اختلالات شناختی، رفتاری ودمانس خفیف تا ملایم آلزایمر را ثابت نموده است. پیشنهادات انجمن بیولوژی، جینکگوبیلوبارا در گروه داروهای آنتی کولین استرازماننددونپزیل و ممانتین قرارداده است، به گونه ایکه اثرات درمانی این گیاه به تنهایی و یاهمراه با این داروها برای بیماران مبتلا به آلزایمرثابت شده است (۸).

باکلوفن به عنوان اگونیست گیرنده های گابا بی، سیستم گابا را فعال میکند، فعالیت این سیستم تاثیر مهاری برحافظه دارد و موجب مهار پیش سیناپسی موثردرحافظه ویادگیری میگردد. طی مطالعه ای که در دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی برموشهای آزمایشگاهی صورت گرفت نشان داده شد که بین عملکرد جینکوبیلوبا و نقش سیستم گابا در مهار حافظه تداخل عمل وجود دارد، به گونه ایکه عصاره این گیاه به دلیل تاثیر بر سیستم گابا ارژیک به عنوان داروی کمکی در کاهش عوارض باکلوفن موثر بوده است (۹). خستگی، اختلالات خواب، فراموشی، خلق افسرده، اضطراب و وزوز گوش از جمله علائمی است که با استفاده از این گیاه کاهش می یابد.

وزوزگوش یکی از شایعترین بیماریهای گوش، حلق و بینی می باشد که علت آن هنوز شناخته نشده است این بیماری گاهی اوقات همراه با افسردگی، اضطراب، بی قراری و سایر اختلالات خلقی می باشد. عصاره جینکوبیلوبا به طور بالینی برای درمان اختلالات گوش داخلی مانند از دست دادن شنوائی، سرگیجه و وزوز گوش مورد استفاده قرار می گیرد در یک مطالعه بالینی در دانشگاه علوم پزشکی شهرکرد اثر داروی گیاهی جینکوبیلوبا با داروی سیناریزین مورد مقایسه قرار گرفت.

جمعیت مورد مطالعه ۶۲ بیمار مبتلا به وزوزگوش بود که به دوگروه ۳۳ نفره دریافت کننده سیناریزین و ۲۹ نفره دریافت کننده گیاه جینکوبیلوبا تقسیم شدند.

اطلاعات به دست آمده از شدت وزوزگوش بیماران قبل و پس از درمان نشان می دهد که گیاه جینکوبیلوبا در مقایسه با داروی سیناریزین در تخفیف وزوزگوش موثر بوده است (۱۰).