سندروم روده تحریک پذیر(IBS) یکی از شایع‌ترین اختلالات دستگاه گوارش است که با درد و/ یا احساس ناراحتی در شکم همراه با اختلال در اجابت مزاج به صورت اسهال و یبوست متناوب مشخص می‌شود. ازجمله روش‌های تشخیص این اختلال استفاده از معیار تشخیصی Rome III می‌باشد. این معیار عبارتست از: درد یا ناراحتی راجعه شکم حداقل ۳ روز در ماه طی ۳ ماه گذشته همراه با حداقل۲ مورد از موارد زیر:

بهبود پس از اجابت مزاج، شروع توام با تغییر در دفعات مدفوع و شروع توام با تغییر ظاهر مدفوع.

بر اساس معیار تشخیصی Rome III حدود ۱۰-۵‌% جمعیت کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه به IBS مبتلا هستند که بیشتر در زنان و حداکثر شیوع آن در دهه سوم و چهارم عمر می‌باشد. متأسفانه انتخاب‌های درمانی موجود برای بیماران مبتلا به IBS محدود است که تا حدی به علت عدم شناخت کامل مکانیزم و علل این اختلال می‌باشد.

استفاده از گیاهان دارویی برای برطرف نمودن علائم IBS مرسوم است. بر اساس نتایج یک بررسی آینده نگر دوسو بی‌خبر تصادفی شده با کنترول دارونما؛ بعد از ۴ هفته درمان با کپسول حاوی اسانس نعناء؛ ۷۵‌% از بیماران بیش از ۵۰‌% کاهش در علائم را نشان دادند (در مقایسه با ۳۸‌% در گروه دارونما). در مقایسه با شروع مطالعه؛ بر خلاف گروه استفاده کننده از دارونما، در گروه مصرف کننده کپسول حاوی اسانس نعناء ۴ هفته بعد از شروع درمان و ۴ هفته پس از پایان درمان کاهش قابل توجه آماری در علائم مشاهده شد.

گیاه آویشن شیرازی یکی از گیاهان بومی ایران است که به علت ویژگی‌های ضدعفونی کننده، ضد درد، بادشکن (ضد نفخ و تسکین دهنده روده) در طب مردمی ایران به کار رفته است.

اثر ضددرد عصاره هیدروالکلی و اسانس آویشن شیرازی در رت و موش با استفاده از تست‌های writhing، tail flick و formalin مورد بررسی قرار گرفته است. در تست tail flick عصاره هیدروالکلی (۵۰۰ mg/kg, i.p)و اسانس آویشن شیرازی (۰.۳ ml/kg, i.p) اثر ضددرد را نشان داده است .(P<۰.۰۵) عصاره و اسانس آویشن شیرازی در تست‌های formalin و writhing نیز اثر ضد درد را نشان دادند. تأثیر کلی این گیاه در تست‌های مذکور نشان دهنده اثر ضد درد مرکزی و محیطی آویشن شیرازی است.

در بررسی دیگری در حیوانات آزمایشگاهی؛ اسانس برگ آویشن به صورت وابسته به غلظت، در غلظت‌های کم (nl/ml۱۶-۵/) انقباضات ناشی از Kcl در ایلئوم ایزوله رت را مهار نموده است که مشابه اثرات دی سیکلومین می‌باشد.

در یک کارآزمایی بالینی تصادفی چندمرکزی؛ تأثیر قطره خوراکی گاسترولیت در ۵۳ بیمار که تشخیص IBS در آنها بر اساس Manning criteria مسجل شده بود، بررسی گردید. بر اساس نتایج این مطالعه؛ پس از ۲ هفته درمان با دوز۲۰ قطره ۳ بار در روز، قطره گاسترولیت در درمان کلیه علائم IBS مؤثر بود (p<۰.۰۰۲) و در اکثر موارد بیماران و پزشک معالج از مصرف دارو رضایت داشتند.

در یک کارآزمائی بالینی دوسوبی‌خبر تصادفی کنترل شده با پلاسبو به منظور تعیین تأثیر پرل خوراکی گاسترولیت در درمان علائم سندرم روده تحریک‌پذیر؛ بیماران مراجعه کننده به کلینیک گوارش بیمارستان امام خمینی تهران توسط فوق تخصص گوارش مورد معاینه قرار گرفته و در صورت نیاز، ‌آندوسکوپی و سونوگرافی انجام و بیمارانی که تشخیص I.B.S در آنها بر اساس Manning criteria مسجل گردید وارد مطالعه ‌شدند. بیماران مبتلا به پپتیک اولسر فعال، بمیاریهای ارگانیک، سرطان و بیماریهای سیستمیک از مطالعه حذف ‌شدند. در این مطالعه ۵۸ بیمار با احراز شرایط ورود به مطالعه، تحت درمان با پرل گاسترولیت یا پرل پلاسبو قرار گرفتند تا هر ۸ ساعت ۱ عدد میل شود. پس از ۲ و ۴ هفته از شروع درمان؛ علائم بالینی بیماران بررسی و با استفاده از آزمون های t زوج شده و رتبه‌ای نشانه‌ای ویلکاکسون مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفت. بر اساس نتایج حاصل از این مطالعه؛ دو هفته پس از درمان، درصد بهبودی علائم در گروه دارو بهتر از گروه پلاسبو بود. محققین نتیجه گرفتند پرل گاسترولیت در درمان علائم IBS مؤثر می‌باشد.ش