برای تعیین میزان تخلخل یک نمونه باید دو تا از سه حجم pore volume، Bulk volume یا grain volume آن نمونه سنگ اندازه گیری شود.
اندازه گیری Bulk Volume:
اگرچه حجم بالک نمونه های دارای شکل هندسی منظم از اندازه گیری ابعاد آن به دست می آید ولی روش معمول برای به دست آوردن حجم بالک یک نمونه استفاده از حجم سیال جابجاشده توسط نمونه می باشد.مقدارسیال جابجا شده توسط نمونه رامی توان هم به روش حجمی وهم به روش وزنی (گراویمتری) اندازه گیری کرد. در هر یک از این روش ها، باید از نفوذ سیال به درون منافذ سنگ جلوگیری کرد که این کاربه روش های زیر انجام می شود:
۱- پوشش دادن نمونه با پارافین یا ماده ای مانند آن
۲- اشباع کردن سنگ باسیالی که در آن غوطه ور میشود.
۳- استفاده از جیوه
اندازه گیری pore volume:
همه روش های اندازهگیری حجم منافذ تخلخل مؤثر را اندازه گیری میکنند. مبنای این روش ها یا استخراج سیال از سنگ و یا تزریق یک سیال به داخل فضای خالی سنگ میباشد. یکی از روشهای متداول اندازهگیری حجم منافذ استفاده از گاز هلیم و قانون بویل میباشد. در این روش گاز هلیم موجود در یک تانک مرجع به صورت ایزوترمال (همدما) درون یک محفظه حاوی نمونه سنگ منبسط میشود. بعد از انبساط و به تعادل رسیدن گاز، فشار حاصل شده اندازه گیری میشود. مزایای استفاده از گاز هلیم (نسبت به سایر گازها) در این آزمایش عبارتند از:
۱- مولکول های کوچک آن به سرعت میتوانند درون منافذ کوچک نفوذ کنند
۲- هلیم یک گاز خنثی است و بر روی سطح سنگ جذب نمیشود.
۳- در دما و فشار معمولی می توان هلیوم را ایده آل فرض نموده و مقدار ضریب تراکم پذیری را ۱ در نظر گرفت.
۴- گاز هلیم نفوذپذیری بالایی دارد. بنابراین برای تعیین تخلخل سنگ های با نفوذپذیری پایین مناسب است.