اصطلاح رفرکتومتری به معنی تعیین ضریب شکست گازها، مایعات و جامدات نیمه شفاف، توسط دستگاه رفرکتومتر می باشد. ضریب شکست یک جسم عبارت است از مقدار انحراف نور پس از عبور از جسم مزبور . این عدد برای تشخیص نوع ، خلوص مواد و مقدار آنها مهم و با ارزش میباشد. به طور معمول از این مشخصه، برای شناسایی مواد یا ارزیابی خلوص آنها استفاده می شود. بعد از معین شدن ضریب شکست، علاوه بر شناسایی مواد، مقدار آن را نیز می‌توان محاسبه کرد.
واژه رفــرکــتـــومــتـــر (Refractometer) از دو کــلــمــــه Refract o بــه مـعـنــای شـکـسـتــن و Meter بـه معنـی سنجش واندازه گیری تشکیل شده است ، پس معنای کلی آن ، شکست سنج می باشد که در ترجمۀ فارسی گاهی به آن انکسار سنج نیز گفته می‌شود.

کاربردهای رفرکتومتر رومیزی آنالوگ
دستگاه رفرکتومتر کاربردهای زیادی در صنایع گوناگون دارد. کاربرد‌های رفرکتومتر در صنایع غذایی، دارویی و شیمیایی برای تعیین ضریب شکست، درصد غلظت و اندازه‌گیری بریکس محلول‌ها در حین و پس از پروسۀ تولید می‌باشد. این دستگاه قابلیت اندازه‌گیری ضریب شکست نور و نیز “بریکس” را برای یک محلول دارا می‌باشد. علاوه بر اینها از رفرکتومتر برای اندازه‌گیری غلظت مواد حل شده در حلال مانند درصد غلظت نمک طعام در حوضچه‌های پرورش ماهی و یا تعیین میزان آب در عسل استفاده می‌شود. در صنایع غذایی هم این دستگاه کاربرد بسیار زیادی دارد به طور مثال در کارخانه های قند برای تعیین بریکس محلول قند در نوشیدنی ها استفاده می شود. در پزشکی برای پی بردن به میزان اوره و پروتئین خون، میزان نمک موجود در آن و غلظت مایعات مختلف استفاده می شود و مهمترین کاربرد آن در پزشکی تعیین غلظت Urine در آزمایشگاه است. در صنایع خودرو سازی نیز جهت کنترل وزن مخصوص اسید باتری و ضد یخ نیز مورد استفاده قرار میکیرد.

Brix واحد بریکس:
بریکس یا °Bx معیاری از مقدار گرم قند ساکارز در ۱۰۰ گرم محلول آبی تعریف شده است که در صنایع مواد غذایی به خصوص صنایع تولید آب میوه و انواع نوشیدنی ها به منظور کنترل کیفیت محصولات به کار میرود . در واقع یک درجه بریکس برابر است با یک گرم ساکارز در ۱۰۰ گرم محلول ؛ اما از آنجایی که نمونه های واقعی ، دارای ساکارز نیستند و حاوی اجزای دیگر از جمله فروکتوز ، مواد معدنی ، آمینو اسید ها ، پروتئین ها و غیره هستند ، واحد بریکس معیاری از کل جامدات محلول (TSS) می باشد. واحد بریکس توسط یک هیدرومتر و یا شکست سنج اندازه گیری می شود. اندازه گیری جامدات محلول با شکست سنج بر این فرض استوار است که تمام اجزای محلول، ضریب شکست برابر با ضریب شکست ساکارز دارند.

شکست سنجی
وقتی که تابشی از میان یک محیط مادی شفاف عبور میکند؛ میدان الکتریکی تابش الکترون های پیوندی ماده بر یکدیگر تاثیر متقابل می گذارند که باعث تغییر سرعت انتشار پرتو در محیط مادی و در نتیجه انحراف مسیر آن می شود .این پدیده شکست نور نامیده میشود .
اکثر اوقات در شکست سنجی ، خط D حاصل از لامپ بخار سدیم ( λ=۵۸۹/۳A ) به عنوان منبع نور به کار میرود و ضریب شکست مربوطه با nD نشان داده و دما نیز به عنوان یک پارامتر بسیار مهم در ضریب شکست بصورت بالانویس n_D^۲۰ نمایان میشود.

nD ضریب شکست:
ضریب شکست مانند نقطه ذوب،جوش ،دانسیته و … از خواص فیزیکی مواد است.

انواع رفرکتومتر
امروزه این دستگاه در سه نوع کلی موجود است:
۱. رفرکتومتر دستی یا چشمی Manual handheld refractometer
۲. رفرکتومتر پرتابل دیجیتال Digital handheld refractometer
۳. رفرکتومتر رومیزی Abbe refractometer

۳. رفرکتومتر رومیزی
Abbe refractometer :
دقت این رفرکتومترها بیشتر از ±۰.۱ Brix میباشد و جهت انجام امور آزمایشگاهی با قابلیت اتکا به نتایج بسیار مناسب هستند.
برای استفاده از این رفرکتومترها چند قطره از نمونه مورد نظر روی منشور قرار داده می شود. مقدار نمونۀ قرار داده شده بر روی منشور می بایست به اندازه ای باشد که به خوبی تمام سطح منشور را بپوشاند (در صورتی که این مقدار کم باشد دستیابی به نتیجه مطلوب سخت می شود و در صورت زیاد بودن ترشح مایع با اطراف منجر به آلودگی می شود)
رفرکتومترهای رومیزی به دو بخش تمام دیجیتال و آنالوگ تقسیم بندی میشوند که هر دوی آنها دقت و صحت اندازه گیری قابل قبولی برخوردارند با این تفاوت که در مدل های دیجیتال، اپراتور نقشی در تعیین نتیجه ندشته و دستگاه پس از اتمام کار، نتیجه را روی صفحه نمایش نشان خواهد داد. لی در مدل های آنالوگ کاربر میبایست مشابه مدل های چشمی
مدلهای سریAR رفرکتومترهای رومیزی کمپانی AKRUSS آلمان، برای سنجش ضریب شکست در انواع محلولها در صنعت پتروشیمی، ‌و اندازه گیری پارامترهای شوری، قند و الکل در صنایع غذایی و بسیاری از صنایع مختلف ایده آل هستند. شرکت فرآزما تحقیق به عنوان نماینده فروش این محصولات در ایران آمادگی ارائه خدمات به کلیه مراکز را اعلام میدارد.