سیلندر گاز در اکثر محیط های کاری کاربرد دارند و در بیشتر مناطق به عنوان کالاهای خطرناک طبقه بندی می شوند. به هنگام انبارش و جابجایی کپسول ها یا سیلندرهای گاز می بایست مراقبت های بسیاری انجام پذیرد. بنابراین مهم است که با انواع سیلندرها آشنا باشیم و ریسک های مربوط به هرکدام شناسایی شوند.

در این جا سه نوع رایج از انواع سیلندرهای گاز معرفی می شود:

سیلندرهای یکپارچه فشار بالا و سیلندرهای جوشکاری شده
سیلندرهای استیلن
سیلندرهای کامپوزیت
سیلندرهای یکپارچه فشار بالا و سیلندرهای جوشکاری شده
سیلندر گاز تحت فشار از دو نوع آلیاژ فولاد و یا آلومینیم ساخته می شود و امکان حمل و استفاده ی ایمن گازهای فشرده را فراهم می سازد.

گازهای تحت فشار در صورت استفاده نادرست، می‌توانند خطرات جدی برای ایمنی و سلامت در بر داشته باشند. بنابراین نیاز است که از هر دو خطر سلامتی گاز مورد استفاده (گازهای سمی، خفه کننده یا خورنده) و خطر فیزیولوژیکی سیلندر گاز آگاه بود.

در حالیکه بسیاری از گازهای فشرده آتشگیر، خورنده و یا واکنش پذیرند، بسیاری از گازهایی که حتی آتشگیر و سمی نیستند نیز در صورتی که گرما ببینند یا شروع به نشت گاز کنند، در یک شرایط کنترل نشده می توانند خطرناک باشند.

بسیاری از حوادث و مرگ های محیط کار، ناشی از کار با سیلندرهای نا ایمنی می باشد که در یک شرایط کنترل نشده نشت گاز دارند که در اکثر موارد سیلندر مثل یک موشک پر سرعت عمل می کند.

سیلندرهای گاز تحت فشار دارای دو نوع درز دار (جوشکاری شده) یا بدون درز (یکپارچه) هستند که سیلندرهای یکپارچه با توجه به خصوصیات طراحی خود، قابلیت تحمل فشارهای بالاتری را دارند و فشار کاری آن ها بیشتر از سیلندرهای جوشکاری شده است.

گازهای صنعتی معمول مانند نیتروژن، هلیوم، هیدروژن، اکسیژن و دی اکسید کربن همگی در این سیلندرها ذخیره می شوند.

رایج ترین استانداردهای طراحی سیلندرهای گاز تحت فشار و یکپارچه یا بدون درز، ISO ۹۸۰۹ ، EN۱۹۶۴ برای سیلندرهای فولادی و ISO۷۸۶۶ و EN۱۹۷۵ برای سیلندرهای آلومینیمی می باشد. در ایران نیز استاندارد ملی ISIRI ۷۹۰۹ جهت ساخت سیلندرهای فولادی بدون درز تدوین گردیده است.

این سیلندرها با توجه به تحمل فشارهای بالا، باید در دوره های مشخص مورد بازرسی و آزمون قرار بگیرند و پس از تایید شدن در بازرسی دوره ای، مجددا به چرخه استفاده برگردند.

استانداردهای ISO ۶۴۰۶، ISO۱۰۴۶۱ و ISO ۱۸۱۱۹ استانداردهای رایج مورد استفاده در بازرسی و آزمون سیلندرهای گاز تحت فشار بدون درز آلومینیمی و فولادی هستند. در ایران نیز استاندارد ملی ISIRI ۶۷۹۲ برای بازرسی این سیلندرها رایج است.

سیلندرهای جوشکاری شده اغلب برای ذخیره سازی گازهای مایع شونده که فشار بخار نسبتا پایینی دارند مانند آمونیاک یا سولفورهگزافلوئورید مورد استفاده قرار می گیرند. از استانداردهای طراحی این سیلندرها می توان به استاندارد ISO ۴۷۰۶ اشاره کرد که مربوط به طراحی سیلندرهای جوشکاری شده فولاد کربنی با فشار کاری ۶۰bar و کمتر می باشد.

همچنین استاندارد ISO ۱۰۴۶۰ و یا استاندارد ملی INSO ۱۸۷۵۳ مشخص کننده ی دستورالعمل بازرسی دوره ای و آزمون این گونه سیلندرها می باشد.

سیلندرهای استیلن
گاز استیلن یک سوخت عالی برای گرم کردن است زیرا بسیار کارآمد است و به شدت گرم می شود. استیلن در مخلوط با اکسیژن برای جوشکاری و برش صنعتی، تنها گاز قابل اشتعال است که قادر به جوشکاری فولاد است.

اما استیلن یک گاز بسیار ناپایدار است و قادر به انجام یک واکنش شیمیایی خطرناک است که به عنوان تجزیه شناخته می شود. این تجزیه گرمای زیادی ایجاد می کند، که می تواند باعث خود اشتعالی استیلن شود. اگر استیلن خالص با فشار بیشتر از ۱۵psi در اتمسفر پخش شود، می تواند بدون جرقه یا شعله به شدت تجزیه و منفجر شود.به دلیل خطر بالای تجزیه، استیلن را نمی توان مانند سایر گازها ذخیره کرد. بنابراین، این گاز باید در یک حلال (معمولاً استون) حل شده و در سیلندرهای مخصوص حاوی ماده پرکننده متخلخل تامین شود.

خطرات مرتبط با سیلندرهای استیلن:
استیلن هنگام قرار گرفتن در معرض گرمای شدید می تواند تجزیه شود، سیلندرها باید در یک منطقه نسوز و دور از منابع گرما ذخیره شوند. برای جلوگیری از جدا شدن استون و استیلن، سیلندرهای استیلن باید همیشه نسبت به زمین قائم باشند.
استیلن با مس، برنج، نقره و جیوه خالص واکنش انفجاری نشان می دهد، بنابراین دریچه های آلیاژی و سیستم های شبکه سازی فقط باید حاوی درصد کمی از این فلزات باشند.
کارمندان هنگام جابجایی و یا کار با این سیلندرها باید از احتیاط بالایی استفاده کنند زیرا برخورد خشن یا گرمایش ناشی از ضربه ممکن است منجر به انفجار شود.
شیرها باید به آرامی باز شوند تا از بیرون آمدن سریع گاز جلوگیری شود. اگر استیلن خیلی سریع جریان پیدا کند، می تواند جرقه های الکتریسیته ساکن یا از بین رفتن حلال را ایجاد کند. هر یک از رویدادها منجر به تجزیه و انفجار خواهد شد.
سیلندرهای استیلن از این نظر که حاوی یک ماده پرکننده متخلخل هستند و یک حلال که استیلن در آن حل شده است، با سایر سیلندرهای فشرده تفاوت دارند، سیلندرهای استیلن دارای ویژگی هایی هستند که احتمال تجزیه این گاز را به حداقل می رسانند. پوسته سیلندر فولادی نسبت به فشار گاز داخل آن مقاوم است و از جرم متخلخل در برابر آسیب محافظت می کند. تمام سیلندرهای استیلن حاوی ماده ای لانه زنبوری و متخلخل به نام توده یکپارچه هستند. همچنین حلال (مثلا استون) توسط جرم متخلخل جذب می شود. استیلن در استون حل شده و در شرایط پایدار نگه داشته می شود. عملکرد جرم متخلخل توزیع یکنواخت استون در کل سیلندر و جلوگیری از وجود حفره های داخلی بزرگ است، در نتیجه احتمال تجزیه کاهش یافته و در صورت بروز، این واکنش کنترل خواهد شد.

سیلندرهای استیلن مجهز به پلاگ های ایمنی هستند که در مرکز خود سوراخ کوچکی دارند. این سوراخ با آلیاژ فلزی پر می شود که تقریباً در دمای ۲۱۲ درجه فارنهایت ذوب می شود یا در ۵۰۰ psi آزاد می شود. وقتی سیلندر بیش از حد گرم شود، آلیاژ ذوب شده و اجازه می دهد استیلن قبل از ایجاد فشار خطرناک از آن خارج شود.