اسانس، ماده ای بسیار فرار است که توسط یک فرآیند فیزیکی از یک گیاه بو دهنده گرفته می شود. اسانس ها حالت روغنی دارند، این روغن نام گیاهی است که از آن ها بر گرفته شده است. به عنوان مثال، روغن گل سرخ یا روغن نعناع، از گیاهان گل سرخ و نعناع گرفته شده اند. چنین روغن هایی را ضروری می نامیدند زیرا تصور می شد که آن ها ذاتا دارای بو و عطر و طعم هستند.

روغن اسانسی یک مایع آبگریز غلیظ حاوی ترکیبات شیمیایی فرار از گیاهان می باشد. روغن های اسانس همچنین به روغن های فرار، روغن های اثیری، اترولئا یا به سادگی به عنوان روغن گیاهی که از آن استخراج شده اند، مانند روغن میخک شناخته می شوند.

نمایشگر ویدیو

۰۰:۰۰
۰۰:۰۰

چگونگی پیدایش اسانس:
افراد زیادی برای یافتن این عنصر پنجم دست به کار شدند و مواد مختلفی را آزمایش کردند. در این میان توجه بعضی به طرف گیاهان معطری که بوی بسیار خوبی داشتند، جلب شد و در پی آن شدند تا منبع این بو را بیابند. آن ها بدین باور بودند که عنصر پنجم، همین مواد معطر گیاهان هستند. این مواد که با روش های ابتدائی آن دوران استخراج می شد حالت روغنی داشت و روی سطح آب باقی می ماند. این موضوع سال ها به همین شکل ادامه داشت.

در قرن شانزدهم یعنی در دوره رنسانس یک پزشک و کیمیاگر سوئیسی به نام پاراسلسوس Paracelsus روی این مواد تحقیق می کرد و به دنبال نامی مناسب بود. از آنجائی که در زبان انگلیسی اسانس پنجم را quintessence و در لاتین quintessential می گویند و او با توجه به تصور پیشینیان که این مواد را اسانس یا عنصر پنجم تصور می کردند و به خاطر ماهیت ظاهرا روغنی، آن ها را به اسانس ها نسبت داد و روغن های اسانسی یا Essential Oils نامید.

تاریخچه لغوی اسانس:
اسانس از کلمه فرانسوی Essence به فارسی وارد شده و در انگلیسی هم با این املا و با تلفظ متفاوت استفاده می شود. با توجه به اینکه در فارسی به جهت روابط تاریخی با فرانسه بیشتر اصطلاحات فرانسوی وارد زبان ما شده کلمه اسانس کاملا معمول شده و از آن برای معادل Essence استفاده می شود.

اگر بخواهیم بیشتر درباره تاریخچه ی اسانس بگوییم، اسانس Essence از لحاظ لغوی به معنای جوهر، ماهیت و عنصر وجودی است. در یونان باستان فلاسفه بزرگ آن دوران معتقد بودند که جهان هستی از چهار عنصر (اسانس) آب، باد، خاک و آتش به وجود آمده و هر کدام از این ها یک اسانس بودند که در فارسی از آن ها به عنوان عناصر چهارگانه (اربعه) یاد شده است. فیثاغورس و ارسطو علاوه بر این عناصر چهارگانه معتقد به عنصر پنجمی هم بودند که نام آن را اتر Ether به معنای آسمان گذاشتند.

چگونه اسانس یک مزیت رقابتی محسوب می شود؟
امروزه هنوز برای اسانس های گیاهی در انگلیسی از اصطلاح Essential Oils استفاده می شود ولی در فارسی برای اسانس های گیاهی اصطلاح ”اسانس” به کار برده می شود. به جهت فرار بودن اسانس ها به آن ها Volatile Oils هم گفته می شود. همچنین در پاره ای موارد به جهت اینکه ارسطو و فیثاغورث نام عنصر پنجم را اتر گذاشتند، نامEthereal Oils نیز مربوط به همین مواد است.

تاریخچه اسانس:
مصر باستان زادگاه واقعی روغن های اسانسی، یا همان رایحه درمانی است که امروزه آن را می شناسیم. مصریان گیاهان را برای روغن های خود می کاشتند و از آن ها در دین خود، در محصولات آرایشی و بهداشتی و همچنین برای اهداف دارویی استفاده می کردند. در فرآیند مومیایی کردن از جوهر معطر و رزین نیز استفاده می شد.

تصور می شود که بیشتر روغن های اسانسی با استفاده از چربی حیوانی با استفاده از نوعی روش استخراج حلال (مصنوعی) در مصر تولید شده است. اما گلدان های تقطیر نیز با قدمت حدود ۳۵۰۰ سال قبل از میلاد مسیح نیز پیدا شده است.

مشهورترین پزشک مصریان، بقراط حدود ۴۶۰ سال قبل از میلاد مسیح، معتقد به درمان کلی بیمار بود و ماساژ را در بسیاری از روش های درمانی وی شامل می شد.

رومی ها نیز به نوبه خود دانش یونانی را پذیرفتند و معتقد به بهداشت برای ارتقا حس سلامتی بودند. حمام های معطر محبوبیت ویژه ای دارند. فقط در دوره رنسانس بود که آروماتراپی مجدداً مورد پسند قرار گرفت و روند بازگشت به علم طب عامیانه برقرار شد. یک پزشک بزرگ در آن زمان، با موفقیت بزرگ در بهبود جذام از طریق عصاره های گیاه، جسارت خود را به معاصران خود ثابت کرد. اصطلاح آروماتراپی همانطور که امروزه شناخته شده است، اولین بار در سال ۱۹۳۷ توسط شیمیدان و عطرساز فرانسوی ابداع شد. وی اعتقادی به جنبش سلامت طبیعی نداشت اما به خواص روغن های اسانسی نشان داده شده، علاقه داشت. در سال ۱۹۱۰ او دست خود را به سختی در آزمایشگاه سوزاند، و به عنوان اولین ترکیب موجود، دست خود را با روغن اسطوخودوس خالص و رقیق نشده درمان کرد. این امر نه تنها بلافاصله درد را تسکین می دهد، بلکه به بهبودی دست بدون هیچ گونه عفونت یا زخم نیز کمک می کند. وی همچنین دریافت که مقادیر اندکی از روغن های اسانسی توسط بدن جذب می شوند و با مواد شیمیایی بدن ارتباط برقرار می کنند.

در طول جنگ جهانی دوم، در نتیجه آزمایشات عطرساز فرانسوی، پزشکان بسیاری از سربازان آسیب دیده را با روغن های اسانسی درمان کردند.

چند نوع اسانس داریم؟
بیش از ۹۰ نوع اسانس روغنی وجود دارد که هر کدام بوی منحصر به فرد و فواید بالقوه سلامتی خود را دارند. از اسانس های روغنی اغلب در رایحه درمانی استفاده می شود و در واقع نوعی داروی جایگزین است که از عصاره های گیاهان برای حفظ سلامتی استفاده می کنند. اما به طور کلی اسانس هایی که در پتروشیمی دانشمند به فروش می رسند، شامل اسانس خوراکی، اسانس صنعتی، اسانس میوه ها، اسانس آرایشی و بهداشتی، اسانس گل ها و سایر اسانس ها می باشد.

کدام روغن ها، روغن های اسانسی هستند؟
روغن های اسانسی، روغن های بسیار غلیظی هستند که از گیاهان معطری مانند اسطوخودوس و رزماری استخراج می شوند. حدود ۷۰۰ نوع گیاه مختلف حاوی روغن های اسانسی مفید هستند و روش های مختلفی برای استخراج آن ها استفاده می شود که رایج ترین آن ها تقطیر است.

روغن های اسانسی چگونه کار می کنند؟
روغن های اسانسی را می توان استنشاق یا رقیق کرد و روی پوست قرار داد. آن ها ممکن است حس بویایی شما را تحریک کنند یا هنگام جذب اثرات دارویی داشته باشند.

از روغن های اسانسی بیشتر در رایحه درمانی استفاده می شود، که در آن از طریق روش های مختلف استنشاق می شوند.

قرار نیست روغن های اسانسی بلعیده شوند. مواد شیمیایی موجود در روغن های اسانسی از چندین طریق با بدن شما ارتباط برقرار می کنند. وقتی روی پوست شما قرار می گیرد، برخی مواد شیمیایی گیاهی جذب بدن می شود. تصور می شود که برخی از روش های کاربردی می توانند جذب را بهبود بخشند، مانند استفاده با گرما یا مناطق مختلف بدن.

استنشاق رایحه های روغن های اسانسی می تواند مناطقی از سیستم لیمبیک شما را تحریک کند، که بخشی از مغز شماست. این مناطق در احساسات، رفتارها، حس بویایی و حافظه طولانی مدت نقش دارد.

جالب اینجاست که سیستم لیمبیک به شدت در شکل گیری خاطرات نقش دارد. این می تواند تا حدی توضیح دهد که چرا بوهای آشنا می توانند باعث ایجاد خاطرات یا احساسات شوند.

سیستم لیمبیک همچنین در کنترل چندین عملکرد فیزیولوژیکی ناخودآگاه مانند تنفس، ضربان قلب و فشار خون نقش دارد. به همین ترتیب، برخی از افراد ادعا می کنند که روغن های اساسی می توانند بر روی بدن شما تأثیر فیزیکی نیز بگذارند.

رایحه درمانی مدرن با استفاده از عصاره گیاهان یا اسانس ها:
از اواخر دهه ۷۰ و اوایل دهه ۸۰ میلادی رونق علاقه به داروی طبیعی افزایش یافته است و اخیراً افزایش نگرانی های زیست محیطی باعث شده است که روغن های اسانسی به محبوبیت بیشتری دست یابند، که این محبوبیت به دلیل مفید بودن برای سلامتی و همچین برای بهبود و استفاده های عملی به عنوان جایگزینی مناسب برای مواد شیمیایی مضر می باشد. از جمله اسانس ها می توان به چند مورد اشاره داشت مانند: اسطوخودوس، بابونه رومی، گل سرخ، زوفا، وتیور، مرام، گریپ فروت، چوب درخت سرو، نعناع فلفلی، چوب صندل، ترنج، یلانگ-یلانگ، تی تری، یاس، لیمو و غیره… .

تولید اسانس:
بسیاری از روغن های اسانسی و در واقع اسانس های ضروری با بخار تقطیر می شوند. که شامل پخت و پز مواد گیاهی برای تولید بخار است. این فرآیند از طریق آب سرد از یک لوله عبور می کند. مایعی که از چگالش تشکیل می شود، در دو قسمت، یک ترکیب آب و یک ترکیب روغن خواهد بود.

اسانس عطر چیست؟
اسانس عطر برگرفته از روغن های اسانسی است که در واقع دارای بویی قوی و تاثیرگذار می باشد.